بازگشایی مدارس و اضطراب جدایی در کودکان

اختلال اضطراب جدایی در کودکان معمولا در سال های پیش از دبستان آغاز می شود و گاهی تا بزرگسالی هم ادامه دارد.

مدرسه آنلاین – یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در فرآیند رشد کودکان، جدایی کودک از والدین و استقلال است. این فرآیند چون در سنین ابتدایی زندگی رخ می‌دهد بسیاری از والدین را با چالش‌هایی مواجه می‌کند. مثلا والدین شاغلی که باید کودک را با پرستار تنها بگذارند. یا والدینی که با ممانعت کودک از تنها خوابیدن مواجه می‌شوند.
این فرآیند استقلال و جدایی همانگونه که برای والدین چالش‌برانگیز است، کودک را نیز دچار اضطراب می‌کند.

اضطراب جدایی و بازگشایی مدارس

سیما فردوسی (روانشناس)، در این رابطه گفت: هر سال با بازگشایی مدارس، کودکانی هستند که برای اولین بار با یک موقعیت رسمی مانند مدرسی مواجه می‌شوند. رویارویی با این موقعیت اضطراب جدایی را در کودک تشدید می‌کند. بعصا این موضوع به کمک خانواده و مسئولین آموزشی زودگذر بوده اما در موارد دیگر تشدید شده و منجر به بروز علائم جسمانی مانند سرگیجه، حالت تهوع، بی‌خوابی و شب ادراری می‌شود.

وی افزود: اینکه محیط خانواده خالی از تشنج باشد، نقش به سزایی در حل این مشکل دارد. لذا در این زمینه لازم است که والدین کودک را همراهی کنند. آن‌ها باید هم در صبح به بدرقه کودک بیایند و هم بعد از ظهر به دنبالش بروند و با این کار به کودک این اطمینان خاطر را بدهند که همراهشان خواهند بود.

وی ضمن تاکید بر نقش معلمین در فرایند عادت کردن کودک به فضای مدرسه گفت: معلمین نباید تندخو بوده و با صدای بلند حرف بزنند. برخورد با ملایمت بسیار در این زمینه حائز اهمیت است. داد زدن و صدای بلند کود را می‌ترساند و او را دچار اضطراب می‌کند. همچنین پرداختن به فعالیت‌های نشاط‌آور از راهکارهای دیگری است که می‌تواند موثر واقع شود.

تا چه زمانی اضطراب جدایی در کودکان طبیعی است؟

وابستگی و ترس از دست دادن در سنین ابتدایی زندگی مخصوصا کودکان زیر دو سال طبیعی است. هرچه کودک رشد پیدا می‌کند، این وابستگی به طور طبیعی کاهش می‌یابد. اما گاهی برخی از کودکان حتی در سنین بالای 6 سال نیز دچار ترس و اضطراب جدایی هستند.

اضطراب جدایی در کودکان به ویژه در اولین جدایی طبیعی‌ست و به مرور رفع می‌شود. اما اگر این ترس و اضطراب ادامه پیدا کند، والدین باید برای درمان کودک اقدام کنند.

عوارض عدم درمان اضطراب جدایی

اگر اضطراب جدایی در کودکان به موقع درمان نشود، ممکن است حتی کودک از رفتن به مدرسه نیز امتناع کند و نتواند بدون والدین در اجتماع حاضر شود.
اختلال اضطراب جدایی در کودکان در صورت عدم درمان، ممکن است تا بزرگسالی نیز همراه کودک باقی بماند و آینده او را تحت تاثیر قرار دهد.

سن بروز اضطراب جدایی طبیعی در کودک 

برای بیشتر کودکان اضطراب جدایی در سنین 10 تا 18 ماهگی رخ می‌دهد و می‌تواند تا سه سالگی هم ادامه داشته باشد. این اضطراب زمانی رخ می‌دهد که می‌خواهید کودک را برای انجام کاری با پرستار یا شخص دیگری تنها بگذارید. یا شب‌ها او را در اتاقی جدا از خود بخوابانید.
اضطراب جدایی عموما تا سن دو سالگی کودک، تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. اگر این اضطراب پس از دو سالگی بهبود نیابد و یا کودک واکنش‌های شدید و غیرطبیعی از خود بروز دهد باید نشانه‌های اختلال اضطراب را در کودک به خوبی بررسی و برای این کار به مشاور و روانشناس کودک مراجعه کرد.

نشانه‌های اختلال اضطراب جدایی در کودکان

تشخیص اضطراب جدایی معمولاً آسان است: آیا هنگام تخلیه مهدکودک زیاد گریه می کند؟ این یک نشانه است برخی دیگر عبارتند از:

-وقتی کودک را ترک می کنید بیشتر به شما می چسبد.

-گریه کردن یا چسبیدن در موقعیت های جدید (عمدتا از 6 ماهگی تا 3 سالگی)

-امتناع از خوابیدن بدون شما یا مراقب دیگر

-شروع به گریه کردن در شب هنگامی که بیدار می شود.

دلایل اضطراب جدایی در کودکان

اختلال اضطراب جدایی ممکن است به خاطر استرس و یا یک حادثه خاص در زندگی کودک به وجود بیاید. به‌‍طورکلی می‌توان عوامل ایجاد اضطراب جدایی در کودکان را به چند دسته تقسیم کرد:

– استرس یا از دست دادن یکی از شخصیت‌های مهم زندگی: مانند طلاق والدین، مرگ عزیزان، …

– ژنتیک و سابقه خونی: اختلالات اضطرابی ممکن است به صورت ژنتیکی به اعضای خانواده منتقل شود.

– حوادث زیست محیطی: حوادثی که منجر به جدایی می‌شوند مانند قرنطینه در زمان کرونا.

– شیوه فرزندپروری: یکی دیگر از دلایل اضطراب جدایی در کودکان ممکن است شیوه تربیت و فرزند‌پروری والدین باشد. والدین باید نحوه صحیح برخورد در هنگام جدایی را به خوبی بدانند.

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان

درمان اختلال اضطراب جدایی در کودکان به دو صورت دارو درمانی و روان‌درمانی انجام می‌شود.

روان‌درمانی شامل جلسات کار درمانگر با کودک برای کاهش اضطراب است. در بسیاری از موارد هر دو روش درمانی به صورت موازی به کار گرفته می‌شود.

پزشکان در دارو‌درمانی از دارو‌های ضد اضطراب استفاده می‌کنند. اما باید بدانید این درمان به صورت موقتی است و راه‌حل طولانی مدتی برای درمان این اختلال نیست.

روش شناخت درمانی رفتاری یا CBT نوعی از روان‌درمانی است که برای از بین بردن اضطراب جدایی به کار گرفته می‌شود. در این روش کودک می‌آموزد چگونه با ترس ناشی از جدایی مواجه شود و چگونه احساساتش را مدیریت کند. همچنین والدین در این روش می‌آموزند چکونه کودک را حمایت و او را در فرآیند استقلال یاری کنند.

تفاوت اضطراب جدایی در کودکان و بزرگسالان

سن تشخیص اختلال اضطراب جدایی در کودکان نوپا معمولا از 6 ماهگی شروع می‌شود. در این سن نوزادان اغلب با دیدن افراد جدید می‌ترسند. آن‌ها در کنار والدین خود به‌خصوص مادر احساس امنیت می‌کنند و زمانی‌که متوجه شوند مادر و پدر دور شده‌اند، احساس خطر خواهند کرد.

این وضعیت ادامه دارد تا سن 2 سالگی که کودک دیگر می‌تواند درک کند، والدین اگر برای مدتی او را ترک کنند دوباره باز خواهند گشت. برخی کودکان اضطراب دوری از والدین را پس از 2 سالگی هم تجربه می‌کنند. این ادامه‌دار بودن ترس و نگرانی را می‌توان اختلال اضطراب جدایی (Separation Anxiety Disorder) نامید که بیشتر در کودکان خردسال دیده می‌شود.

یکی از تفاوت‌های اصلی اضطراب جدایی در بزرگسالان و کودکان نوپا نوع فرد مورد علاقه است. نوزادان و کودکان نوپا معمولا در صورت ترک والدین یا سایر مراقبان دچار اضطراب می‌شوند اما بزرگسالان هنگام جداشدن از فرزندان خود مضطرب خواهند شد. همچنین این اختلال در بزرگسالان هنگام جدایی از همسر یا سایر افراد مهم هم احساس می‌شود.