هیچ فکرش رو میکردین زرشک اینهمه خاصیت داشته باشه؟
زرشک گیاهی است که میوۀ آن مورد پسند اغلب ایرانی‌هاست و در غذاهای مجلسی روی برنج به عنوان تزیین و برای طعم بی‌نظیرش استفاده می‌شود. ترکیب رنگ زرشکی زرشک با برنج سفید در کنار زعفران طلایی طراح و جلوۀ بسیار زیبایی به سفره می‌بخشد.
مدرسه آنلاین– زرشک، نهالی همیشه سبز و اغلب خاردار است که از دیرباز از برگ، ریشه، پوست و میوۀ آن به عنوان دارو مورد مصرف قرار می گرفته است و علاوه بر ایران، در بخشی از اروپا، آسیا، آمریکای شمالی و جنوبی و آفریقا نیز یافت می‌شود، اما بیشترین پراکندگی را در ایران دارد و بومی ایران به حساب می‌آید و کشور ما بزرگترین تولیدکنندۀ زرشک در جهان است.
انواع زرشک
زرشک انواعی دارد، اما آنچه بیشتر در ایران استفاده می‌شود زرشک پلویی است که برای غذا کاربرد دارد و همچنین از آن برای مربای زرشک، شربت زرشک و آب زرشک و ترشی زرشک استفاده می‌کنند.
نوع دیگر زرشک که در ایران استفاده می‌شود زرشک کوهی یا سیاه است که همین آب زرشکی است که از بیرون مخصوصاً در روزهای گرم تهیه می‌کنیم و طعم ترش و خوشمزه‌ای دارد. از این نوع زرشک در برخی خورشت‌ها هم استفاده می‌شود. دانه‌های ترش و خوشمزۀ زرشک اعم از کوهی و پلویی خواص زیادی دارد و برای بدن بسیار مفید است.
زرشک از نظر طب سنتی ایرانی، دارای طبعی اصطلاحا سرد و خشک دارد و به عنوان ضدتب و تنظیم ضربان قلب شناخته شده است. ولی خواص زرشک، محدود به همین موارد نمی‌شود. تا به حال برای زرشک بیش از 500 گونه در سراسر جهان شناسایی شده است که از این بین، چهار یا بعضاً هفت گونه شناخته شده‌تر است و در ایران، به خصوص در خراسان یافت می‌شود.
مواد مغذی زرشک
وجود کربوهیدرات، فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی، لزوم استفاده از این ماده را خاطرنشان می‌سازد. این ماده منبع عالی ویتامین C است. آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند محافظت در برابر آسیب‌های سلولی را که به بروز بیماری‌های قلبی و سرطان می‌انجامد، کنترل کند.
در هر 28 گرم از زرشک:
89 کالری
1 گرم پروتیین
1 گرم چربی
3 گرم فیبر
18 گرم کربوهیدرات، است.
همچنین ویتامین سی، آهن، منگنز و مس از جمله مواد معدنی فوق العاده‌‌ای است که در زرشک یافت می‌شود. حتی رنگ قرمز آن که از آنتوسیانین‌ها ناشی می‌شود و نوعی رنگ گیاهی است، از جمله دیگر خاصیت زرشک بوده و بر سلامت مغز و قلب تأثیرگذار است.
میوۀ زرشک؛ دارای 4 درصد قند،حدود 65 درصد اسید مالیک و در ادامه دارای اسید تارتاریک و صمغ است. آلکالوئیدهای بسیاری نظیر «بربرین» که معروف‌ترین آنها است و همچنین «بربامین» و «اکسیاکانتین» در تمام قسمت‌های این گیاه وجود دارد که در ظهور خواص غذایی و دارویی این گیاه نقش مهمی به عهده دارند. «بربرین» به عنوان یک آنتی‌بیوتیک قوی باعث از بین رفتن میکروب‌ها و التهابات مختلف، خصوصاً خون و دستگاه گوارش می‌شود و اثرات بسیاری در بدن ایجاد می‌کند.
در زیر با برخی از خواص زرشک آشنا می‌شویم.
خواص زرشک
1-تقویت سیستم ایمنی
یکی از دلایل اصلی این که زرشک به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند، این است که این گیاه دارویی سرشار از ویتامین C است. ویتامین ث به‌عنوان یک آنتی اکسیدان قوی شناخته می‌شود که برای کاهش استرس اکسیداتیو و افزایش تولید سلول‌های سیستم ایمنی مفید هست. همچنین، فلاونوئیدهایی در زرشک وجود دارد که می‌تواند به تنظیم سیستم ایمنی بدن و بهبود واکنش‌های التهابی کمک کند.
2-تقویت قلب
زرشک قرمز یکی از مفیدترین گیاهان دارویی برای تقویت سلامت قلب است. زیرا حاوی موادی است که باعث کاهش چربی خون می‌شود. مواد فیتوشیمیایی موجود در زرشک می‌تواند به بهبود عملکرد قلب و عروق و کاهش التهاب‌های مربوط به آنها کمک کند. فشار خون بالا یکی از عوامل مهم برای ابتلا به بیماری‌های قلبی است که زرشک با دارا بودن مقدار زیادی پتاسیم می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
3-درمان قند خون
یکی از خواص زرشک قرمز، کنترل سطح قند خون است. زرشک دارای موادی مانند اسید اولیک، آنتوسیانین‌ها و فلاونوئیدها است که می‌تواند به کاهش سطح قند خون کمک کند. این مواد به کاهش جذب قند و افزایش تولید انسولین توسط پانکراس کمک می‌کنند. از طرفی، مقدار زیادی فیبر در زرشک باعث کاهش جذب قند و کنترل سطح قند خون می‌شود.
همچنین زرشک حاوی مواد ضد التهابی نیز هست که می‌تواند به کاهش التهاب‌های مرتبط با قند خون کمک کند. این خاصیت زرشک می‌تواند به بهبود علائم مرتبط با قند کمک کند و باعث بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به قند شود.
4-مفید برای کبد
زرشک می‌تواند به پاکسازی کبد پرداخته و به بهبود عملکرد آن و به رفع عفونت‌های احتمالی در این عضو بسیار مهم کمک کند. استفاده از زرشک در مداوای کبد چرب مؤثر بوده در شستشو و تصفیۀ کبد نقش دارد. عصارۀ زرشک با کنترل رادیکال‌های آزاد و فاکتورهای آنتی‌اکسیدانی، موجب حفظ سلامت کبد می‌شود.
5-مفید برای سلامت پوست و مو
میوه زرشک سرشار از ویتامین C بوده و به همین در مقابله با رادیکال‌های آزاد مؤثر بوده و باعث افزایش کلاژن‌سازی در پوست شده و تولید ملانوما را در پوست کنترل کرده و به همین جهت باعث کم‌رنگ شدن لکه و آکنه‌های پوستی شده و ظاهری شفاف و یکدست به پوست می‌بخشد. از طرفی ویتامین C مانع از پیری پوست شده و ظهور علائم پیری را در پوست به تعویق می‌اندازد. همچنین ویتامین C موجود در خواص زرشک، به حفظ سلامت و درخشانی موها نیز کمک می‌کند و با بهبود گردش خون و تشدید فرآیند غذارسانی به پوست و مو، سلامت و زیبایی را به آنها هدیه می‌دهد.
6-کمک به درمان اسهال از دیگر خواص زرشک
در درمان اسهال قرن‌هاست که شناخته شده و دلیل آن نیز ناشی از وجود بربرین و غلظت بالای آن عنوان می‌شود. با مهار گیرنده‌‌های خاص، عبور مدفوع از روده کند می‌شود و این امر به درمان این بیماری کمک می‌کند. فواید زرشک می‌تواند عفونت‌های ناشی از باکتری های خاص نظیر ای کولی را درمان نماید. حتی در افراد ی که درگیر به سندرم روده تحریک پذیر، مصرف آن به‌طور قابل توجهی می‌تواند تعداد اسهال و دفعات دفع را کاهش دهد.
7-درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک
این سندروم یک اختلال هورمونی رایج که در سال‌های بارداری زنان احتمال ابتلا وجود دارد. سطح انسولین زنان مبتلا به این بیماری بیشتر بوده و استفاده از دارو برای تنظیم سطح قند خون انجام می گیرد. با توجه به خواص زرشک در کاهش قند خون و تاثیر مشابه آن با داروها، این مادۀ خوراکی گزینۀ مناسب درمانی است.. ضمن اینکه زرشک تأثیر مثبت روی امکان باروری زنان دارد.
8-بهبود عملکرد دستگاه گوارش
برای کارکرد صحیح دستگاه گوارش جهت جذب مواد مغذی و دفع زائدات یکی از میوه های موثر زرشک می باشد. زرشک حاوی آلکالوئیدهای تلخی که که گوارش ما را آنطور که باید تنظیم می کند.این ماده همچنین با کمک به ترشح صفرا، موجب سلامتی کبد ما می شود. بربرین یک پاک کننده و ملین که به رفع یبوست در افراد مبتلا به این مشکل یاری می رساند. طبق مطالعات، زرشک به عنوان ماده ای قابض نسبت به آنتی بیوتیک ها مشکلات گوارشی را بیشتر حل می کند.
9-سلامت مثانه و ادرار با خواص زرشک
بربرین موجود در ریشۀ زرشک به عنوان یک ضد باکتری قوی برای عفونت های باکتریایی دستگاه ادراری مفید است. ضمن اینکه طبق تحقیقات عدم چسبندگی باکتری به سلول ای سطح مثانه این خاصیت زرشک را تأیید می‌کند. همچنین در صورت التهاب مثانه، مصرف زرشک و بهره‌مندی از فواید ضد التهابی آن را پیشنهاد می کنیم. این ماده مغذی به واسطه ویتامین C و با افزایش ادرار به درمان بیشتر دستگاه ادراری کمک می کند.
10- درمان غلظت خون
مصرف زرشک، به‌خصوص زرشک پفکی باعث کاهش غلظت خون در افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی می‌شود و از ایجاد لخته خون جلوگیری می‌کند. آب زرشک بهترین رقیق‌کننۀه خون است که با کاهش غلظت خون باعث پایین‌آمدن فشارخون می‌شود.
11-مفید برای قاعدگی
آلکالوئید موجود در زرشک به رفع انقباضات رحمی بانوان در قاعدگی کمک می‌کند. به‌علاوه اینکه، زرشک قاعده‌آور طبیعی است و برای خانم‌هایی که قاعدگی‌شان به‌تأخیر افتاده توصیه می‌شود. اما خانم‌های باردار نباید بدون مشورت پزشک سراغ مصرف زرشک بروند، چرا که احتمال سقط جنین دار
برای خانم‌هایی که بین دو عادت ماهانه خونریزی دارند، پیشنهاد می‌شود که ساقه و ریشۀ زرشک را به مدت ۲۰ دقیقه در آب جوش بجوشانند و دمنوش آن را مصرف کنند، این دمنوش قاعدگی را کنترل می‌کند. زیاده‌روی در مصرف آن ممکن است اثر سویی داشته باشد و نباید در دوران پریود مصرف شود.
12- خواص زرشک برای سرطان
مصرف زرشک نقش تأثیرگذاری در پیشگیری و درمان سرطان پستان در خانم‌ها دارد؛ به‌علاوه اینکه آنتی‌اکسیدان و بربرین موجود در این گیاه از رشد سلول‌های سرطان جلوگیری می‌کند. مصرف زرشک برای بیماران مبتلا به سرطان روده و دستگاه گوارش نیز مفید است.
13-درمان پسوریازیس
تحقیقات نشان داده مصرف زرشک و یا عصاره آن در درمان پسوریازیس که یک بیماری خود‌ایمنی مزمن است، بسیار تاثیر گذار است. مصرف سه بار در روز زرشک تاثیر چشمگیری در درمان این بیماری دارد.
14- درمان گلودرد
مطالعات نشان داده است که زرشک و مواد موجود در آن در درمان گلودرد بسیار تأثیرگذار هستند. برخی معتقدند این میوۀ ترش در درمان خانگی سرماخوردگی خفیف نیز بسیار موثر است. دلیل این موضوع میزان بالای ویتامین C و ویتامین‌های گروه B در زرشک است.
15-مفید برای سلامتی چشم
زرشک برای سلامت چشم بسیار مفید است. بربرین موجود در این میوه می‌تواند به بهبود دید کمک کند. این ماده باعث جلوگیری از تخریب ماکولا در چشم می‌شود.
16- کاهش چربی خون و لاغری
میوۀ زرشک و عصاره آن با بهبود عملکرد کبد و کمک به افزایش جریان خون و بالا رفتن سوخت و ساز و متابولیسم بدن، باعث کاهش چربی مضرّ در خون می‌شود.«استرس اکسیداتیو» عاملی است که می‌تواند منجر به بروز بسیاری از بیماری‌ها مانند قند، چاقی، فشار خون و ناراحتی‌های قلبی و عروقی شود و به طور خلاصه متابولیسم بدن به هم بخورد. زمانی که تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان‌ها در بدن به هم می‌ریزد، این مشکلات به وجود می‌آید. مصرف مقدار مناسب و منظم آب یا عصاره زرشک، باعث حفظ این تعادل در بدن شده و مانع از بروز مشکلاتی از این قبیل برای بدن می‌شود.
