ترسهای غیرطبیعی در کودکان چه اثراتی دارد؟

ترس امری است که در همۀ آدم‌ها وجود دارد، منتها مراتب آن فرق می‌کند. برخی ترس‌ها طبیعی و درست است اما بعضی از ترس‌ها غیرطبیعی و آسیب‌رسان است.

مدرسه آنلاین – شاید ترس را به‌ عنوان ویژگی به‌ درد نخوری برایمان جا انداخته باشند که مایه خجالت و شرمندگی است و باید از خودمان دورش کنیم، ولی اتفاقا ترس به‌جا و به‌اندازۀ احساس لازم و مفیدی است که ما را از خطر و دردسر دور نگه می‌دارد. این مقاله‌ی دانزی درباره ترس‌های کودکان و انواع به‌جا و نابه‌جای آن است.

ترس ‌های طبیعی در کودک

ترس، هنجار یا بخشی طبیعی از رشد کودک است. احساس و تجربۀ ترس، امری لازم و ضروری از فرآیند رشد کودک است که او را برای رویارویی با شرایط سخت و دشوار زندگی آینده آماده می­‌کند.

ترس می­‌تواند یک تجربه انگیزشی مثبت ایجاد کند و در نتیجه منجر به اعتماد به نفس و توانمندسازی کودک شود.

در حقیقت، تجربۀ ترس حتی ممکن است کودک را برای رفتار در مسیری امن­‌تر تحت تأثیر قرار دهد. مثلاً ترس از ارتفاع ممکن است از بالا رفتن کودک بر روی اشیاء و مکان­‌هایی که محتمل است بیفتد، جلوگیری کند.

ترس‌­های طبیعی کودک در سنین مختلف شامل موارد زیر است:

تولد تا شش ماهگی: ترس از عدم امنیت، ترس از صداهای بلند و ترس از حرکات ناگهانی.

هفت تا دوازده ماهگی: ترس از غریبه­‌ها، ترس از صداهای ناگهانی و بلند، ترس از اشیاء بلند با ظاهری ناآشنا.

یک­سالگی: ترس از جداشدن از والدین، ترس از افراد غریبه، ترس از صدمه و آسیب.

دوسالگی: ترس از حیوانات بزرگ، ترس از مکان‌های تاریک، ترس از اشیاء بزرگ، ترس از صداهای بلند و ناآشنا، ترس از تغییرات ناگهانی.

سه­ سالگی: ترس از اتاق تاریک، ترس از ماسک­‌های چهره، ترس از حیوانات بزرگ، ترس از جدا شدن از والدین.

چهارسالگی: ترس از اتاق تاریک، ترس از صدا در شب، ترس از حیوانات بزرگ، ترس از مار و عنکبوت، ترس از جدا شدن از والدین.

پنج سالگی: ترس از حیوانات وحشی، ترس از آسیب و صدمه دیدن، ترس از تاریکی، ترس انسان‌های بد و ترس از دست دادن والدین.

ترس‌های غیرطبیعی کودکان

ترس غیرطبیعی، ترس نامعقول یا ترس غیرمنطقی؛ این‌ها شاید از دید فردی که دچار این نوع ترس است عبارات تندی به نظر برسند، ولی حتی ترسی که عاملش به نظر منطقی می‌آید، اگر از حد بگذرد و زندگی آدم را به‌هم بریزد، ترس غیرطبیعی و نامعقولی به حساب می‌آید.

مثلاً خیلی از مارها خطرناک هستند و به‌همین‌خاطر، ترس از مار به‌خودی‌خود خیلی هم به‌جا است، ولی از طرفی اولاً احتمال مارگزیدگی آن‌قدرها بالا نیست و ثانیاً همۀ مارها اغلب بی‌دلیل و بدون احساس خطر به فرد حمله نمی‌کنند. در واقع ادامه‌دار شدن ترس‌های غیرطبیعی می‌تواند بچه‌ها را در مراحل بعدی زندگی و دوران بزرگسالی به ترس‌های شدید دچار کند.

اثرات ترس‌های غیر طبیعی در کودکان

ترس دائم و ثابت به هر دلیل بر جسم و روان کودک اثر بسیار نامطلوبی به جا می‌گذارد و سبب محروم نمودن کودک از زندگی طبیعی و شاد می‌شود و در جسم و روان کودک اختلال ایجاد می‌کند.

ترس، فعالیت‌های هوشی را مختل و گاه متوقف می‌کند و مانع بروز توانایی‌های ذهنی کودکان می‌شود. ترس از نظر هوش تاثیرات منفی برای کودکان دارد بدون آنکه کودک از نظر هوشی مشکل داشته باشد، دقت و تمرکز کمتری در یادگیری مطالب دارد و دچار فراموشی و حواس پرتی می‌شود.

ترس گاهی سبب افسردگی، خجالت و گوشه گیری می‌شود و کودکان را از فعالیت، شادی و تحرک لازم باز می‌دارد.

نامطلوب‌ترین اثر ترس این است که شخصیت کودک را نابود می‌کند و اطفال در مقابل ترس‌های شدید، واکنش‌های متفاوتی مانند کمرویی و افسردگی و پر خاشگری از خود نشان می‌دهند.

کودک ترسو به دلیل نداشتن اتکای در هیچ کاری داوطلب نمی‌شود و با رغبت کامل کار‌های خود را انجام نمی‌دهد، زیرا او نیروی زیادی را صرف مقابله با ترس می‌کند و برخی مواقع بی تفاوت و تنبل و ضعیف و بی اراده می‌شود.

بر اثر ترس دروغگویی نیز در کودک پدید می‌آید.

بیشترین صدمه را ترس به اعصاب کودک می‌زند به طوری که مغز به خوبی فرمان نمی‌دهد، بنابراین کودکان بر اثر ترس‌های شدید دچار لکنت زبان یاشب ادراری می‌شوند.

دسته‌بندی ترس‌ها

هراس‌ها اغلب در یکی از این دسته‌ها قرار می‌گیرند:

هراس از حیوانات و جانوران: ترس از سگ، گربه، مار، موش و غیره.

هراس از محیط‌ها و پدیده‌های طبیعی: ترس از ارتفاع، آتش‌سوزی، آب، بیماری، پیری و…

هراس از خون، تزریق و آسیب‌دیدن: ترس از آلودگی، دیدن خون، سوزن سرنگ و موارد مشابه.

هراس از موقعیت‌های خاص: ترس از فضاهای بسته، تاریکی، رفتن پیش دندان‌پزشک و غیره.

انواع دیگر هراس: ترس از عدد ۱۳، دلقک، صدای بلند و ترس‌های دیگری که دسته‌بندی آن‌ها دشوار است.

راه‌های درمان ترس کودکان

تقویت حس اعتماد به نفس

والدین باید به کودک خود کمک کنند تا با تقویت حس اعتماد به نفس و کسب مهارت‌های لازم با ترس‌های خود مقابله کنند و آنطور که در این بخش گفته شده است هیچ وقت با کوچک و ناچیز کردن آن مورد، سعی نکنید کودک‌تان را وادار به مقابله با آن کنید. گفتن «مسخره بازی در نیار! هیچ دیوی تو کمد تو قایم نشده!» ممکن است باعث شود فرزندتان بتواند بخوابد، اما ترس او از بین نخواهد رفت.

مقابله با ترس

راه برطرف نمودن ترس‌ها مقابله با آنهاست پس هیچگاه اسباب ترس را برای فرزندانتان فراهم نکنید و اگر فرزندتان از سگ‌ها یا گربه‌ها می‌ترسند سعی نکنید او دیگر با سگ و گربه روبه‌رو نشود زیرا این کار سبب می‌شود فرزندتان سگ‌ها و گربه‌ها را موجوداتی ترسناک و وحشت آور بداند. در مقابله با ترس کودکتان با او با مراقبت و توجه رفتار کنید تا بتواند با موقعیت ترس‌آور روبه‌رو شود تا در آینده بهتر با موقعیت‌های زندگی‌اش کنار بیاید.

به ترس‌های او نخندید

مسائلی که فرزندتان را می‌ترساند برای او کاملاً جدی و واقعی هستند در صورتی که شاید برای شما بی‌ارزش و خنده‌دار باشد و ممکن است باعث اضطراب و ترس او شود. پس هیچ‌گاه در مواجهه با این ترس‌ها او را تحقیر نکنید یا به او نخندید و به او دلداری دهید تا او بتواند بر ترس خود غلبه کند.

حل مشکل با کمک یکدیگر

یکی دیگر از روش‌های غلبه بر ترس، کمک گرفتن از گارد محافظ (همچون یک عروسک)، تفنگ آبپاش یا گفتن جمله و… است که سبب دور شدن هیولای ذهن کودک می‌شود.

توضیح مسائل

توضیحات منطقی و تشریحی در مورد ترس کودک با او، می‌توانند سبب غلبه بر ترس شود زیرا شنیدن توضیحات برای برخی از کودکان حس امنیت و خاطرجمعی دارد.

اگر تجربیات قدیم کودک مثلاً واکسن زدن هفتۀ قبل باعث ترس او شده خیلی آرام و منطقی برای او توضیح دهید که واکسن یا آمپول ابتدا کمی درد و سوزش دارد اما خیلی زود از بین می‌رود و شما می‌توانید پس از آن با هم بیرون بروید و خوش بگذرانید.

شما می‌توانید برای کودک خود داستانی از کودکی تعریف کنید که ترس مشابه داشته است و توانسته بدون مشکل از آن عبور کند. صحبت کردن در مورد آن ترس بسیار کمک کننده است، کلمات گاهی قادرند احساسات منفی را از چیزی بیرون بکشند. اگر درمورد ترس‌ها صحبت کنید، قدرت آنها کمتر خواهد شد.

تمرین در طول بازی

برای غلبه بر ترس کودک از دکتر با او در نقش دکتر با استفاده از وسایل پزشکی اسباب بازی، بازی کنید تا بر ترس‌هایش غلبه کند. اگر کودک شما از روبه رو شدن با غریبه‌ها می‌ترسد، با عروسک‌ها یا حیوان‌های اسباب‌بازی برخوردهای مشابهی را برایش تداعی کنید تا بر این ترس غلبه کند.

محبت کردن

زمانی که شما مجبور به ترک او هستید و نمی‌توانید در کنارش باشید با استفاده از وسایل آرام کننده مانند بالش کهنه یا عروسک که به کودک احساس نزدیکی و اطمینان می‌بخشند کمک کنید تا بر ترس خود غلبه کنند. نگران نباشید او از ۴ سالگی به بعد این وسایل را کنار می‌گذارد و روش‌های دیگری برای کم کردن ترس خود بکار می برد.

ترس‌های خود را جلوی او بروز ندهید

سعی کنید ترس‌های خود را از بین ببرید یا دست کم جلوی کودک آنها را بروز ندهید زیرا سبب می‌شود که کودک هم از آنها بترسد.