مدرسه آنلاین- مانند سایر مفاهیمی که به علوم انسانی مربوط هستند، از «آموزش ضمن خدمت» نیز تعریف دقیق و یکسانی وجود ندارد. به بیان دیگر در کشورها و حتی سازمانهای مختلف با توجه به گسترهٔ آموزش ضمن خدمت، تعاریف متفاوتی از این موضوع وجود دارد.
جان اِف. میدر تعریف آموزش ضمن خدمت گفته است: آموزش ضمن خدمت عبارت است از بهبود نظامدار و پیوستهٔ استخدامشدگان از نظر دانش، مهارتها و رفتارهایی که به رفاه آنان و سازمان محل خدمتشان کمک میکند. به این ترتیب هدف از آموزش ضمن خدمت، ایجاد توانایی بیشتر تولید، افزایش کارایی در شغل کنونی و کسب شرایط بهتر برای دست یافتن به مقامات بالاتر میتواند باشد.
تعاریف بسیار دیگری نیز از آموزش ضمن خدمت ارائه شدهاست. از این تعاریف میتوان نتیجه گرفت که آموزش ضمن خدمت به آن نوع آموزش اطلاق میشود که:
۱. پس از استخدام فرد در مؤسسه یا سازمان صورت میپذیرد.
۲. هدف و منظور از این آموزش، آمادهسازی افراد برای اجرای بهینهٔ وظایف و مسئولیتهای کاری است.
۳. این نوع آموزشها عمدتاً در سه محور اساسی «توسعهٔ دانش، بهبود مهارتها و ایجاد یا تغییر نگرشها» ارائه میشود.
۴. جهتگیری اصلی این آموزشها، کارها یا وظایف مورد تصدی است.
انواع آموزشهای ضمن خدمت
برپایهٔ زمان: کوتاهمدت – بلندمدت – ترکیبی
برپایهٔ هدف: توجیهی – بازآموزی – جبرانی – دانشافزایی
برپایهٔ ماهیت: ویژه – تخصصی
تاریخچهٔ آموزش ضمن خدمت
آموزش و پرورش نیروی انسانی در سازمان تا پیش از سده ۱۴ خورشیدی به صورت منظم و علمی مورد توجه نبودهاست. با رشد سریع شهرها، بزرگتر شدن ادارات دولتی و پیچیدهتر شدن اداره امور عمومی در اوایل سده ۱۴ خورشیدی، توجه به آموزش کارکنان مورد اهمیت قرار گرفت. نخستین نشانههای آموزش منظم نیروی انسانی در مکتب مدیریت علمی مشاهده میشود.
آموزش ضمن خدمت در ایران
آموزش ضمن خدمت معلمان
در ایران دانشگاه فرهنگیان، توانمندسازی و ارتقای شایستگیهای عمومی، تخصصی و حرفهای منابع انسانی وزارت آموزش و پرورش از طریق آموزشهای کوتاهمدت و تحصیلات تکمیلی را بر عهده دارد. یک میلیون معلم در آموزش و پرورش نیاز به بهسازی دارند و این کار در دانشگاه فرهنگیان زمینهساز تحول در نظام آموزش و پرورش است. از دیرباز مراکر تربیت معلم محوریترین پایگاه در امر آموزش و توانمندسازی معلمان و کارکنان وزارت آموزش و پرورش بودهاند. توسعه مهارت حرفهای و توانمندیهای علمی و تربیتی معلمان با ارتقای کیفی آموزشهای ضمن خدمت و برنامهریزی برای روزآمد کردن اطلاعات تخصصی و تحصیلات تکمیلی معلمان متناسب با نیاز آموزش و پرورش جزو سیاستهای کلی ایجاد تحول در نظام آموزش و پرورش است. این مسئولیت بر عهده مرکز بهسازی منابع انسانی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه فرهنگیان است.
معلمان در دورههای ضمن خدمت ثبت نام میکنند و با قبولی در آزمون پایانی این دورهها رتبه خود را ارتقا میبخشند. ثبت نام کنندگان دورههای محتوای آموزشی دوره را در سامانه LMS.rayadars.com دریافت مینمایند. هر سال برای هر مبحث (تربیت، تربیت قرآنی، سیاسی اجتماعی، مشاوره) ۴ مرحله آزمون برگزار میشود و مجموع نمرات کسب شده در طول آزمونهای میان دورهای، قسمتی از نمره نهایی را تشکیل خواهند داد، لذا همه فراگیران باید در تمام آزمونها شرکت نمایند تا بتوانند، نمره کامل دوره را دریافت کنند.
اهمیت و ضرورت آموزش ضمن خدمت
پیشرفت و بالندگی هر کشور به انسانهای آن کشور بستگی دارد و نیروی انسانی کارامد و با دانش است که یک جامعه را بالنده و پیشرفته میگرداند. تحقق توسعه، نیازمند پرورش نیروی انسانی باکیفیت و باصلاحیت است و پیشرفت همهجانبه بدون داشتن انسانهایی فرهیخته و متدمن ممکن نیست.
فرایند آموزش و بهسازی از فعالیتهای ضروری و پیگیر برای تطبیق نیروی انسانی با شرایط متغیر سازمان و محیط میباشد و آموزش، ابزاری است که به وسیله فنون و روشهای مختلف، مدیران را در اداره سازمانها یاری میرساند. ایجاد یک نظام اداری مطلوب و مناسب، تا اندازه زیادی به کمک آموزش و ارتقاء توانمندیهای نیروی انسانی امکانپذیر است.
چیرگی روزافزون انسان بر طبیعت و شناخت و آگاهی از ناشناختهها و پژوهش برای یافتن تکنیکها و ابزارهای جدید به منظور حل مسائل و مشکلات جامعه به ویژه در کشورهای در حال پیشرفت، مسئله آموزش نیروی انسانی را بیش از پیش مهم و مؤثر نموده است.