قیاس اقترانی در منطق را خیلی سریع یاد بگیر
امروز فضای مجازی و بستر اینترنت به یکی از مراجع مهم برای دانش آموزان تبدیل شده است تا با مراجعه به آن پاسخ بسیاری از پرسش های خود را بیابند.
تحریریۀ مدرسه آنلاین تلاش می‌کند تا در این بخش اطلاعات به روز و مستندی را پیرامون موضوعات درسی تهیه و در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دهد.
امروز بحث قیاس اقترانی در منطق پایۀ دهم را با هم می‌خوانیم.
قیاس اقترانی چیست؟
قیاس اقترانی منطق می‌گوید که گاه هیچ رابطه‌ای بین دو جمله وجود ندارد. اگر بخواهیم دو جمله یا دو قضیه را بررسی کرده و از آنها یک نتیجه به دست آوریم باید دو جمله دارای وجه اشتراکی باشند. در این حالت باید موضوع یا محمول یکی، قرین موضوع یا محمول دیگری باشد. به این حالت قیاس اقترانی گفته می‌شود.
اشکال قیاس اقترانی
قیاس اقترانی منطق به حالت‌های مختلف استدلال قیاس اقترانی اشاره شده است. همانطور که گفته شده در ارتباط دو قضیه چهار حالت وجود دارد. در قیاس اقترانی چهار حالت ارتباطی بین دو قضیه وجود دارد.
همانطور که گفته شد برای استدلال دو جمله یا دو قضیه باید وجه مشترکی میان آنها وجود داشته باشد. وجه مشترک دو قضیه حد وسط گفته می‌شود. پیدا کردن حد وسط می‌تواند نتیجه‌گیری را آسان کند. با حذف حد وسط می‌توان نتیجه را به دست آورد. در نتیجه، مقدمه اول در جایگاه موضوع و مقدمه دوم در جایگاه محمول قرار می‌گیرد.
مثال: انگور شیرین است. شیرین همسر خسرو است، نتیجه انگور همسر خسرو است. همانطور که می‌بینید این نتیجه صادق نیست. در اینجا معنای کلمه حد وسط در هر دو جمله یکسان نیست. شرط اصلی برای نتیجه گیری از قیاس، تکرار کلمه حد وسط به صورت لفظی و معنایی است.
به بیان دیگر برای نتیجه‌گیری باید کلمۀ حد وسط به همان شکل و با همان معنا در هر دو جمله تکرار شود. توجه به این موضوع بسیار مهم است و باید در زمان پاسخ دهی با دقت بالایی به تکرار حد واسط توجه کنید.
گاه یک حرف اضافه می‌تواند حد واسط را تغییر دهد. اگر فرد در نتیجه‌گیری تفاوت میان حد واسط را متوجه نشود، در این حالت گفته می‌شود او دچار مغالطۀ عدم تکرار حد وسط شده است.
قانون نتیجۀ قیاس
مبحث دیگری که در درس قیاس اقترانی منطق به آن پرداخته می‌شود قانون نتیجۀ قیاس است. نتیجه‌گیری از دو قضیه دارای حد واسط با حذف واسط انجام می‌شود. در این حالت موضوع نتیجه مقدمۀ اول و محموله نتیجه مقدمۀ دوم است. یک قانون کلی برای قیاس اقترانی وجود دارد. این قانون می‌گوید اگر یکی از مقدمات استدلال سالبه باشد نتیجه نیز سالبه است.
همچنین اگر هر دو مقدمه موجبه باشد نتیجه نیز موجبه است. اگر نتیجه قیاس از این قانون پیروی نکند قیاس نامعتبر است.
دامنۀ مصادیق موضوع و محمول
سوره قضیه در واقع بیان می‌کند که دامنه مصادیق قضیه چقدر است و کدام مصادیق قضیه مورد نظر گوینده می‌باشد. علاوه بر سور، محمول قضایا نیز قاعده و قوانین خود را دارد و در درس هشتم قیاس اقترانی منطق کتاب منطق دهم انسانی به این موضوع پرداخته شده است.
همانطور که در کتاب گفته شده است در قضیۀ سالبه همه مصادیق محمول و در قضیه موجب برخی از مصادیق محمول مورد نظر گوینده هستند. این بخش یکی از بخش‌های چالش برانگیز کتاب منطق می‌باشد.
شرط معتبر بودن قیاس
یکی دیگر از بخش‌های درس هشتم شرط معتبر بودن قیاس است. در واقع برای آنکه یک قیاس معتبر باشد باید سه شرط اصلی زیر را داشته باشد.
یکی از مقدمات موجبه باشد.
حداقل در یکی از مقدمات حد واسط علامت مثبت گیرد.
موضوعات مقدمه که در نتیجه علامت مثبت گرفته‌اند، در مقدمه نیز علامت مثبت داشته باشند.
منبع: مدرسه مجازی آی‌نو
