همه چیز درباره ی مبحث نور در در علوم هشتم

امروز فضای مجازی و بستر اینترنت به یکی از مراجع مهم برای دانش آموزان تبدیل شده است تا با مراجعه به آن پاسخ بسیاری از پرسش های خود را بیابند.

تحریریه مدرسه آنلاین تلاش می کند تا در این بخش اطلاعات به روز و مستندی را پیرامون موضوعات درسی تهیه و در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دهد.

امروز به بحث نور در علوم پایۀ هشتم می‌پردازیم.

نور چیست؟

نور صورتی از انرژی و از جنس امواج الکترومغناطیس است که از چشمۀ ایجادکننده جدا شده و با سرعت 300000 کلیومتر بر ثانیه یا 300000000 متر بر ثانیه در فضا پخش می‌شود.

جسم منیر یا چشمه نور

اجسامی را که از خود نور تولید ‌و پخش می‌کنند، چشمۀ نور می‌نامند؛ مثل لامپ، خورشید، شمع، کبریت و…

جسم غیرمنیر

اجسامی را که از خود هیچ نوری ندارند غیرمنیر می‌نامند؛ مانند ماه، میز، کتاب و … این اجسام فقط در صورتی که نور یک جسم منیر به آنها بتابد و آن ها این نور را بازتاب دهند تا به چشم ما برسند، دیده می شود.

انوع چشمۀ نور

*چشمۀ نور نقطه ای

اگر بر روی یک مقوا یا کاغذ سوراخ کوچکی ایجاد کنیم و این مقوا را جلوی یک منبع نور مثل شمع قرار دهیم، پرتوهای خارج شده از آن سوراخ، از هم فاصله می گیرند. مثال طبیعی این نوع از چشمه نور ستارگان آسمان هستند.

*چشمۀ نور گسترده

به چشمه های نوری که نور خارج شده از خود را به تمام اطراف خود پخش می کنند و پرتوهای نور فقط از یک نقطه خارج نمی شوند، چشمه نور گسترده گفته می شود که بهترین مثال برای این دسته از چشمه نور، خورشید است.

پرتو نور

به نازک ترین باریکه نور، برتو نور گفته می شود. که وجود پرتو نور اثبات انتشار نور به صورت خط راست است. اما دلایل دیگری نیز می توان برای اثبات انتشار نور به صورت خط راست آورد. مثل خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی.

تشکیل سایه

اگر یک جسم مات یا کدر را مقابل یک چشمه نور قرار دهیم، ناحیه تاریکی در پشت جسم ایجاد می‌شود که سایه نامیده می‌شود. اگر چشمه نور نقطه‌ای باشد، فقط یک سایه کامل ایجاد می‌شود. اما اگر منبع نور را به چشمه نور گسترده تغییر دهیم، علاوه بر سایه، نیم سایه نیز ایجاد می‌شود.

تقسیم بندی اجسام بر اساس عبور نور

اجسام بر اساس مقدار نوری که از خود عبور می دهند به موارد زیر دسته بندی می شوند:

*اجسام شفاف

جسم هایی که نور به صورت کامل از آن ها عبور می کند. مثل شیشه، هوا و …

*اجسام نیمه شفاف

نور از این دسته از اجسام عبور می کند اما از پشت آن ها، اجسام دیگر واضح دیده نمی شوند. مثل شیشه های مات.

*اجسام کدر

اجسامی که نور را از خود عبور نمی دهند. مثل کاغذ، سنگ و…

خسوف و کسوف

*خسوف یا ماه گرفتگی

زمانی که کره زمین بین ماه و خورشید و همگی بر روی یک خط راست قرار می گیرد، نور خورشید پس از عبور از زمین باعث ایجاد سایه زمین روی ماه می شود. که به این پدیده خسوف یا ماه گرفتگی گفته می شود.

*کسوف یا خورشید گرفتگی

زمانی که ماه بین خورشید و زمین قرار بگیرد، ماه جلوی رسیدن نور خورشید به کره زمین را می گیرد و سایه ماه بر روی زمین می افتد. که این حالت را خورشید گرفتگی می خوانند.

بازتاب نور 

دو نوع بازتاب از سطوح صورت می گیرد. اگر سطح صافی مثل آینه داشته باشیم، تمام پرتوهای تابیده شده به صورت موازی از روی سطح بازتاب می شوند که به این بازتاب، بازتاب منظم گفته می شود. اما اگر سطح ناهمواری داشته باشیم، نور پس از بازتاب، در جهت های متفاوتی پخش می شود که به این بازتاب، بازتاب نامنظم گفته می شود.

در بحث بازتاب نور، دو مولفه بسیار مهم هستند. یکی زاویۀ تابش است که به زاویه بین پرتو تابش با خط عمود بر سطح گفته می شود. و دیگری زاویه بازتابش است که به زاویه بین پرتو بازتاب با خط عمود گفته می‌شود. در تمام بازتاب‌ها باید زاویۀ تابش با زاویه بازتاب برابر باشد.

انواع آینه 

ما دو دسته آینه داریم که یکی تخت و دیگری کروی است.

*آینۀ تخت

تصویر در این آینه مجازی و مستقیم و برابر با اندازه جسم است و فاصله جسم و آینه با فاصله بین تصویر و آینه برابر است. منظور از تصویر مجازی، تصویری است که در پشت آینه تشکیل می شود. در حالی که تصویر حقیقی در جلوی آینه و بر روی پرده ایجاد می شود.

*آینۀ کروی

آیینۀ کروی دو نوع  دارد که با نام مقعر و محدب شناخته می‌شوند. در آینه‌های کروی دو تعریف را باید به خوبی بلد باشید. که یکی مفهوم کانون آینه است. اگر یک دسته پرتو موازی را به آینه کروی بتابانیم، بعد از بازتاب، در یک نقطه همگرا می‌شوند و به هم می‌رسند که به این نقطه کانون آینه گفته می‌شود. تعریف دوم فاصلۀ کانونی است که به فاصلۀ کانون آینه تا آینه گفته می‌شود.

**آینۀ مقعر

اگر سطح بیرونی یک کره را جیوه یا نقره اندود کنیم، آینۀ مقعر یا کاو ایجاد می‌شود. ویژگی تصویر در آینۀ مقعر به محل قرار گیری جسم بستگی دارد. اگر جسم در فاصله کانونی قرار بگیرد تصویر مجازی و بزرگتر از جسم خواهد بود. اما اگر جسم بیرون از کانون باشد، تصویر تولید شده حقیقی، وارونه و بزرگتر از جسم است. از این آینه در دندانپزشکی و چراغ قوه ها و نور افکن‌ها استفاده می‌شود.

**آینه محدب

اگر سطح داخلی کره را جیوه یا نقره اندود کنیم آینۀ محدب یا کوژ تشکیل می‌شود. کانون این آینه مجازی است چون پس از بازتاب شدن دستۀ نور موازی، پرتوها از هم دور می‌شوند و نقطه‌ای که این پرتوها به هم می‌رسند در پشت آینه و در امتداد پرتوهای بازتاب‌شده است. این آینه از جسم مقابل خود تصویر مستقیم، مجازی و کوچکتر از جسم و در فاصلۀ آینه می‌دهد. کاربرد این آینه در آینه بغل خودروها و سر پیچ‌ها است. چون این آینه با کوچ کردن اجسام، میدان دید را گسترده‌تر می‌کند.

منبع: حرف آخر