چگونه در عربی اسم فاعل و مفعول و مبالغه بسازیم؟

امروز فضای مجازی و بستر اینترنت به یکی از مراجع مهم برای دانش آموزان تبدیل شده است تا با مراجعه به آن پاسخ بسیاری از پرسش های خود را بیابند.

تحریریه مدرسه آنلاین تلاش می کند تا در این بخش اطلاعات به روز و مستندی را پیرامون موضوعات درسی تهیه و در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دهد.

امروز نکاتی از عربی دهم؛ اسم فاعل و مفعول و مبالغه را با هم می‌خوانیم.

برخی از اسم‌ها در زبان عربی از فعل ساخته می‌شود و هرکدام به نوعی در ارتباط با فعل است. سه مورد از این سام‌ها عبارت است از اسم فاعل- اسم مفعول- اسم مبالغه.

ا- اسم فاعل

اسم فاعل اسمی است که به انجام‌دهندۀ کار اشاره می‎‌کند و در زبان فارسی به صفت فاعلی شناخته می‌شود. صفت فاعلی عبارت است از : ریشۀ فعل+ پسوند (نده- گرا- ا). مثال:

نوشتن: نویسا                 یاری کردن: یاریگر                  دانستن: دانا

اسم فاعل در زبان عربی از دو نوع فعل (ثلاثی مجرد و مزید) ساخته می‌شود: 

اسم فاعل ثلاثی مجرد: بر وزن (فاعِل) به کار می‌رود. مثال:

کَتَبَ: کاتِب (نویسنده)                نَصَرَ: ناصِر (یاریگر)                  عَلِمَ: عالِم (دانا)

اسم فاعل ثلاثی مزید: با «مُ» شروع می‌شود و یک حرف مانده به آخر ریشۀ فعل  کسره «ِ» می‌گیرد. مثال:

یُعَلُّمُ: مُعَلِّم (آموزش‌دهنده)          اِقتَرَحَ: مُقتَرِح (پیشنهاددهنده)               یَتَعَلَّمُ: مُتَعَلِّم (یادگیرنده)

2- اسم مفعول

اسم مفعول اسمی است که به انجام‌شدۀ کار اشاره می‌کند و در زبان فارسی به صفت مفعولی شناخته می‌شود. صفت مفعولی عبارت است از : ریشۀ فعل+ ه+ شده. مثال: 

نوشتن: نوشته‌شده          یاری کردن: یاری‌شده                  دانستن: دانسته‌شده

اسم مفعول هم در زبان عربی از دو فعل (ثلاثی مجرد و مزید) ساخته می‌شود: 

اسم مفعول ثلاثی مجرد: بر وزن (مفعول) به کار می‌رود. مثال: 

کَتَبَ: مَکتوب (نوشته‌شده)         نَصَرَ: مَنصور (یاری‌شده)             عَلِمَ: مَعلوم (دانسته‌شده)

اسم فاعل ثلاثی مزید: با (مُ) شروع می‌شود و یک حرف مانده به آخر ریشۀ فعل فتحه (ََ ) می‌گیرد. مثال: 

یُعَلِّمَ: مُعَلِّم (آموزش‌داده‌شده)          اِقتَرَحَ: مُقتَرَح (پیشنهادداده‌شده)      یَتَعَلَّمُ: مُتَعَلِّم (یادگرفته‌شده)

3- اسم مبالغه

«مبالغه» در لغت به معنای «افراط و زیاده‌روی» است.  این اسم بیانگر «زیاد بودن یک صفت» و در فارسی دارای پیشوند «بسیار» است. این اسم در زبان عربی بر دو وزن به کار می‌رود: 

1- فَعّال: غَفّار: بسیار آمرزنده                  عَلّام: بسیار دانا                     صَبّار: بسیار شکیبا

2- فَعّاله: عَلّامة: بسیار دانا                   فَهّامة: بسیار فهمیده               أَمّارة: بسیار فرمان دهنده

نکات:

گاهی وزن «فَعّال» و «فَعّالة» بر شغل دلالت می‌کند؛ مانند «خبّاز» (نانوا)؛ «حَدّاد» (آهنگر)

گاهی نیز بر ابزار، وسیله یا دستگاه دلالت می‌کند. مانند:

فَتّاحَة: (دربازکن)؛ نَظّارَة: (عینک)؛ سَیّارَة: (خودرو)

کلمات بالا در دو حالت (دلالت بر شغل و ابزار، وسیله یا دستگاه) اسم مبالغه به شمار نمی‌رود.