آیا شعار عدالت آموزشی در ایران اجرا شده است؟
وقتی صحبت از عدالت آموزشی می شود عده ای گمان می کنند منظور از عدالت آموزشی فراهم آمدن فرصت درس خواندن برای همه است. اگر چه این جمله درست است اما شاید بهتر باشد کمی از نظر هرمونتیک این جمله را بررسی کنیم تا به کنه واقعی آن پی ببریم و خودمان را با شعارهای زیبا فریب ندهیم!
مدرسه آنلاین – عدالت آموزشی معنای گسترده ای دارد. برخی فکر می کنند همین که همه بتوانند به مدرسه بروند عدالت آموزشی تحقق پیدا کرده است. اما باید گفت این موضوع آنقدر لایه های پیچیده ای در خود دارد که به این سادگی نمی توان از کنار آن عبور کرد.
– تعداد مدارس دولتی و خصوصی
این که بعد از انقلاب 57 فرصت درس خواندن برای بسیاری از افراد به وجود آمد و به مدد مدارس دولتی اکثر جامعه باسواد شدند، موضوعی است که هیچ بحثی در آن نیست و کاملا درست است.
اما آیا رفته رفته مدارس دولتی حداقل در شهرهای بزرگی مثل تهران و حداقل در مناطق بالاتر، تعدادشان کمتر نشده است؟ آیا اگر فردی در مثلا محله ای از منطقه 3 تهران قرار باشد فرزند خود را به یک مدرسه دولتی ثبت نام کند، اصلا می تواند مدرسه دولتی در محله خود پیدا کند؟ یا اساسا بساط دولتی در برخی محل ها جمع شده است و شاید به صورت «دکوری» یک یا چند مدرسه دولتی در بعضی محل های برخی مناطق وجود دارد؟
به گزارش تسنیم چند سالی است که عدالت آموزشی و حذف تنوع مدارس به عنوان یک مطالبه جدی از سوی شهروندان عادی جامعه مطرح است اما این موضوع هنوز به عنوان یک ضرورت مهم برای سیاستمداران کشور تبدیل نشده است.
– کیفیت آموزشی
سوال مهم بعدی در رابطه با عدالت آموزشی آن است که، حتی اگر قبول کنیم مدارس دولتی در همه جای کشور به درستی وجود دارد، آیا سطح کیفیت آموزش هم در مدارس دولتی و خصوصی یکی است؟ آیا نوجوانی که در یک مدرسه عادی دولتی درس می خواند با نوجوانی که در یک مدرسه خصوصی با صرف هزینه های هنگفت آموزش می بیند، در رقابت با غول کنکور برای ورود به دانشگاه برابر است؟
محمد حسنی، پژوهشگر آموزش و پرورش در گفتگو با ایسنا اظهار کرد: در کشور ما هم فقر یادگیری و هم شکاف یادگیری وجود دارد. در کشور مدرسه‌ای داریم که تمام دانش آموزان آن به میانگین کشوری نمره ۴۰۰ نمی‌رسند و درعین حال مدرسه‌ای دیگر داریم که تمام دانش آموزان آن بالاتر از میانگین کشوری در آزمونهای تیمز و پرلز نمره کسب کرده‌اند؛ فقر و شکاف یادگیری نشان می‌دهد ما عدالت را درست تعریف نکرده‌ایم.
مهرمحمدی استاد بازنشسته گروه علوم تربیتی دانشگاه تربیت مدرس نیز در گفتگو با تسنیم با تأکید بر چالش عدالت در بُعد مدارس خصوصی بیان کرد: بارزترین جلوه بی‌عدالتی وجود مدارس خصوصی در نظام آموزشی است، اگر برخورداری اقتصادی تعیین کننده برخورداری آموزشی باشد، فاجعه است و مدارس خصوصی چنین اتفاقی را رقم زده‌اند.
– یا قبول می شوید یا قبولتان می کنیم
و سوال مهم بعدی شاید کمی پیچیده تر باشد، چرا که نه تنها با مدرسه دولتی و خصوصی بلکه با سه ضلع از قبولی در آموزش روبرو هستیم.
- قبولی در آموزش در مدارس دولتی
- قبولی در آموزش در مدارس خصوصی با کیفیت آموزش بالا
- قبولی در آموزش در مدارس خصوصی با کیفیت آموزش معمولی اما نمره قبولی به مدد هزینه های هنگفت
موضوع مهم در این بخش مورد سوم است. یعنی برخی والدین صرفا با صرف هزینه های زیاد فرزندان خود را از امتحانات عبور می دهند. شاید طرح این موضوع در همین حد کفایت کند!
و در نهایت
بر اساس آنچه گفته شد، می توان گفت امروزه در ایران بهره‌مندی از آموزش با کیفیت تحت تاثیر پایگاه اقتصادی یا اجتماعی و سیاسی خانواده، رقم می خورد. جریان قدرتمندی که در حوزه آموزش و پرورش کشور شکل گرفته است و دانش‌آموزان به تناسب جایگاه اقتصادی و سیاسی خانواده، در مدارس مختلف تحصیل می‌کنند.
به گزارش تسنیم آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب، 11 شهریور 1399 یکی از موارد مربوط به عدالت آموزشی را موضوع «مدارس دولتی» برشمردند و گفتند: “باید سطح و کیفیت مدارس دولتی از لحاظ آموزشی و تربیتی به‌گونه‌ای شود که دانش‌آموزان احساس نکنند با تحصیل در این مدارس امکان قبولی آنها در کنکور کمتر است و خانواده‌ها نیز تصور کنند فرزندانشان را به یک جای بی‌پناه می‌فرستند.”
طبق آمار اعلام شده، حدود 86 درصد قبولی‌های رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی متعلق به سه دهک بالای اقتصادی بوده همچنین بیش از 84 درصد از قبولی‌های دانشگاه شریف از دهک‌های 8، 9 و 10 هستند؛ یکی از ریشه‌های شکل‌گیری چنین وضعیتی، رویکرد برخی مسئولان و سیاستمداران کشور است که بدون توجه به عدالت، به دنبال گسترش مدارس خاص و غیردولتی و به حاشیه بردن مدارس دولتی عادی هستند.
عدالت آموزشی زمینه تحقق عدالت اجتماعی است و از بستر عدالت آموزشی، استعدادهای خوب اما بی بضاعت می‌توانند رشد کنند بنابراین ابتدا باید به همه دانش‌آموزان خدمات آموزشی با کیفیت ارائه کرد و بعد به سراغ حمایت از استعدادهای برتر رفت.
و در نهایت با تمام توصیفاتی که گفته شد آیا ایران در تحقق عدالت آموزشی موفق عمل کرده است؟
