جمله ی فعلیه و قواعد آن در زبان عربی
امروز فضای مجازی و بستر اینترنت به یکی از مراجع مهم برای دانش آموزان تبدیل شده است تا با مراجعه به آن پاسخ بسیاری از پرسش های خود را بیابند.
تحریریه مدرسه آنلاین تلاش می کند تا در این بخش اطلاعات به روز و مستندی را پیرامون موضوعات درسی تهیه و در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دهد.
امروز نکاتی از عربی دهم؛ جملۀ فعلیه را با هم می‌خوانیم.
جمله در عربی با اسم یا فعل آغاز می‌شود؛ بنابراین جملات را به دو دسته تقسیم می‌کنند: ۱- جملۀ اسمیه ۲- جملۀ فعلیه.
پیشتر به جملۀ اسمیه و نکات آن پرداختیم. امروز به بررسی جملۀ فعلیه و قواعد آن با مثال می‌پردازیم.
جملۀ فعلیه چیست؟
جملۀ فعلیه جمله‌‍ای است که با فعل (ماضی، مضارع، امر و نهی) شروع می‌شود. واضح است که برای انجام یا تحقق هر فعلی به انجام‌دهنده یا فاعل نیازمندیم.
فعل‌های گذرا (متعدی) علاوه بر فاعل به مفعول هم نیازمند است. بنابراین ارکان جملۀ فعلیه عبارت است از:
فعل (ناگذر)+ فاعل: لا تتحرّک عین البومة: چشم جغد حرکت نمی‌کند.
فعل (گذرا) + فاعل+ مفعول: تُحوّلُ الأسماکُ المضیة ظلام البحر إلی نهار مضیء: ماهی‌های نورانی تاریکی دریا را به روزی روشن تبدیل می‌کنند.
*گاهی از اوقات فعل مضارع تحت تأثیر کلماتی قرار می‌گیرد که قبل از آن وارد می‌شود. این تغییر در زمینۀ ساختار و ترجمۀ این فعل اتفاق می‌افتد. برای مثال حرف (عن) یکی از آن کلماتی است که بر لفظ و معنای فعل مضارع تأثیر می‌گذارد و آن را از مضارع اجباری به مضارع التزامی تبدیل می‌کند.
مثال: ألا تحبّون عن یغفر الله لکم (نور:22) آیا دوست ندارید که خدا شما را بیامرزد؟
ملاحظه می‌کنید که فعل «أن یغفر» به صورت مضارع التزامی ترجمه شد. به چند مثال دیگر هم توجه کنید:
| یغفرُ: می‌آمرزد | أَن یغفِر: که بیامرزد | یستفیدُ: بهره میبرد | أَن یستفیدَ: که بهره ببرد |
| یفهَمُ: می‌فهمد | أَن یفهَمَ:که بفهمد | یدُیرُ: می‌چرخاند | أَن یُدیرَ: که بچرخاند |
فاعل در جملۀ فعلیه:
فاعل در جملات عربي بعد از فعل و به سه صورت می‌آيد:
1- اسم ظاهر : خَلـَقَ الـلهُ الـسَّموات و الأرضَ بـالْحَقِّ .
فاعل و اسم ظاهر
2- ضمير بارز : اِصْبِرُواإنَّ اللهَ مَعَ الصّابرين .
فاعل ضمير بارز «واو»
3- ضمير مستتر: هذِهِ الكوفَةُ تَبْدُومِنْ بَعيدٍ.
فاعل اين عبارت ضمير مستتر «هي» در فعل « تَبْدُو» است.
*برخي از صيغه‌های فعل‌های، ماضی، مضارع و امر دارای ضمير بارز و برخي ديگر از صيغه ها دارای ضمير مستتر هستند.
ضمیر بارز و مستتر در فعل ماضی
تمام ضمايري كه در آخر فعل ماضي مي آيند (12 ضمير) ضمير بارز ناميده می‌شود و همۀ آنها «فاعل» برای فعل خود هستند. (در صيغه‌های مفرد مذكر و مفرد مؤنث غايب، فاعل ضمير مستتر است. در مفرد مذكر «هُوَ» و در مفرد مؤنث «هِيَ» مستتر است.)
ضمیر بارز و مستتر در فعل مضارع
ضماير ( ـا ( نِ ) ، و ( نَ ) ، ـْنَ ، يـ ( نُ ) در پايان 9 صيغۀ فعل مضارع بارز هستند و در پنج صيغۀ بقيه (مفرد مذكر غايب، مفرد مؤنث غايب، مفرد مذكر مخاطب، متكلم وحده و متكلم مع الغير) ضماير (هُوَ، هِيَ، أنْتَ، أنا، نَحْنُ) فاعل، مستتر هستند.
ضمیر بارز و مستتردر فعل امر
ضماير (ـا ، ـوا ، يـ ، ـْنَ) در پايان فعل امر مخاطب (حاضر)، بارز ( آشكار ) است و فقط ضمير (أنْتَ) در صيغۀ «مفرد مذكر» مستتر است.
مفعول در جمله‌های فعلیه
مفعول به دو صورت ممکن است در جمله بیاید:
1 – اسم ظاهر : یک اسم، نقش مفعول دارد.
مثال : یَغفِرُ اللهُ الذُّنوبَ
2 – ضمیر متصل: اگر ضمیر متصل به فعل بچسبد نقش مفعول دارد.
مثال : شاهَدتُهم – ضَرَبَنی ( «ن» وقایه بین فعل و مفعول آمده )
ضمایر متصل عبارت است از : ه ، هما ، هم ، ها ، هما ، هُنَّ ، کَ ، کُما ، کُم ، کِ ، کُما ، کُنَّ ، ی و نا
