کاربرد و مشابه چند مثل پرکاربرد؛ آن را که حساب پاک است و …

ضرب المثل ها بخشی از شناسنامۀ یک ملت هستند و در همۀ کشورها و زبان ها رواج دارند. امروزه به دلیل کاهش مطالعه و افزایش استفاده از شبکه های اجتماعی از ضرب المثل ها کمتر استفاده می شود. ضرب المثل ها در باروری زبان نیز سهم مهمی دارند و فراموشی آنها زبان را لاغر و لاغرتر می کند.

ما در مدرسه آنلاین _ بر آن هستیم که ضرب المثل ها و داستان و ریشۀ آنها را بیاوریم تا هم یادآوری باشد و هم استفاده از آنها رواج بیشتری بگیرد.

کاربرد و مشابه چند ضرب المثل را با هم می خوانیم.

*آنچه خوبان همه دارند تو یکجا داری

مشابه:

یار ما آن دارد و این نیز هم

*آنچه خود داشت ز بیگانه تمنا می‌کرد.

مشابه:

آب در کوزه و ما تشنه‌لبان می‌گردیم.

*آنچه شیران را کند روبه‌مزاج          احتیاط است، احتیاط است، احتیاط

کاربرد:

اگر بخواهیم دربارۀ کسی حرف بزنیم که به دلیل فقر و یا نیازمندی، به کاری پست تن داده است، از این ضرب‌المثل استفاده می‌کنیم.

مشابه:

سگان از ناتوانی مهربانند                وگرنه سگ کجا و مهربانی

*آن خویش من است که در پیش من است

کاربرد: 

گاهی پیش می‌آید که در گرفتاری‌ها خویشان و نزدیکان کسی او را ترک می‌کنند و او را با انبوهی از مشکلات تنها می‌گذارند؛ در حالی که دوست یا دوستانی که هیچ خویشاوندی و نزدیکی فامیلی با او ندارند، به یاری‌اش می‌شتابند و کمکش می‌کنند. در این گونه موارد، از این مثل استفاده می‌شود. 

مشابه:

برادر که در بند خویش است                          نه برادر است و نه خویش است

گر در یمنی، چو با منی، پیش منی                  گر پیش من، چو بی منی، در یمنی (سعدی)

گر گرگ مرا شیر دهد میش من است                بیگانه اگر وفا کند خویش من است

*آن ذره که در حساب ناید، ماییم

کاربرد:

1- وقتی بخواهیم خودمان را کوچک و بی‌ارزش کنیم و به دیگران احترام بگذاریم، این ضرب‌المثل را می‌گوییم.

2- وقتی در کاری ما را به حساب نیاورند، مثلاً به یک مهمانی که خیلی‌ها را دعوت کرده‌اند، ما را دعوت نکنند و از ما دلیل این بی‌احترامی پرسیده شود، می‌گوییم: «آن ذره که در …»

*آن را که حساب پاک است، از محاسبه چه باک است.

توضیح:

آدمی که دزد نباشد، از پرس‌وجوی دیگران ناراحت نمی‌شود.

کاربرد:

وقتی کسی به درستکاری خودش مطمئن باشد و دیگران بخواهند حساب کارهایش را برسند و عیب و ایراد کارش را درآورند، گفته می‌شود: «آن را که حساب …»

مشابه:

چوب را که برداری، گربه‌دزد فرار می‌کند.

هرکس خیانت ورزد، دستش از حساب بلرزد.

سیر نخورده‌ایم که از بوی گند آن بترسیم.

طلا که پاک است، چه منّتش به خاک است.

دل که پاک است، زبان بی‌باک است.

منبع: فوت کوزه‌گری، اثر مصطفی رحماندوست. جلد اول.