چگونه بچه ها را مسئولیت‌پذیر بار بیاوریم؟

مسئولیت‌پذیری فرزندان از مسائلی است که خیلی از خانواده‌ها دغدغۀ آن را دارند.

مدرسه آنلاین – احساس مسئولیت باعث می‌شود کودکان در آینده بتوانند در عرصه‌های مختلف زندگی شخصی و اجتماعی موفق شده و افراد دیگر و جامعه روی آنها حسابی کنند و از خدماتشان بهره‌مند شوند.

مسئولیت‌پذیری کودکان از جمله مهارت‌های لازم در زندگی است و یکی از وظایف والدین در فرزندپروری، آموزش این مهارت به کودک است. در واقع مسئولیت پذیری در کودکان از همان سنین ابتدایی رشد به پرورش بلوغ فکری، رشد فردی، بهداشت روانی، افزایش اعتماد به نفس و خودپنداره مثبت منجر می‌شود. آموزش اصولی مسؤولیت پذیری هرچند دشواری‌های خاص خود را دارد اما از فرمول های پیچیده به دست نمی‌آید فقط کافی است توصیه‌هایی ساده را دنبال کنیم.

*کودک باید یاد بگیرد خودش وسایل یا خراب‌کاری‌هایش را جمع کند

در ابتدا با مهربانی به فرزندتان کمک کنید تا کارهایش را انجام بدهد، او در نهایت یاد می‌گیرد خودش به تنهایی از پسِ آنها بربیاید. اگر با مهربانی و خوشرویی به بچه‌ها کمک‌ کنید، مسئولیت‌هایشان را زودتر یاد می‌گیرند. پس به خاطر کثیف‌کاری‌ها ناراحت نشوید. وقتی کودک نوپای شما شیر را روی زمین می‌ریزد، بگویید: «اشکال نداره، با هم تمیزش می‌کنیم» و بعد خودتان یک دستمال بردارید و یکی هم به او بدهید. وقتی کودک پیش‌دبستانی شما کفش‌هایش را سر راه رها می‌کند، کفش‌ها را به دست او بدهید و از او بخواهید آنها را سر جایشان بگذارد، با مهربانی به او بگویید: «همیشه وسایل‌مون رو سر جاش می‌ذاریم.»

این کار را تا وقتی بچه‌ها بزرگ شوند باید به روش‌های مختلف انجام بدهید. اگر با مهربانی و خوش‌رفتاری به کودک‌تان تذکر بدهید و کمکش کنید، او هم ناراحت نمی‌شود و غر نمی‌زند. وقتی که با مهربانی به بچه‌ها می‌گویید: «همیشه وسایل‌مون رو سر جاش می‌ذاریم»، «اشکال نداره من کمکت می‌کنم»، «بیا این دستمال رو بگیر، من هم اسفنج رو میارم»، هم زندگی با آنها راحت‌تر می‌شود و هم شهروندان بهتری می‌شوند.

*به بچه‌ها فرصت بدهید به دیگران کمک کنند

همه‌ی بچه‌ها همیشه به روش‌های مختلف به ما کمک می‌کنند. این روش‌ها را پیدا کنید و درمورد آنها نظر بدهید. مثلا وقتی فرزندتان در حال آواز خواندن است، با برادر کوچک‌ترش مهربان است و… به این کارهایش توجه کنید. به هر رفتاری که توجه کنید، همان رفتار رشد می‌کند و تقویت می‌شود.

با بالا رفتن سن کودک، کمک‌های او هم داخل خانه و هم بیرون آن، باید افزایش پیدا کنند.

کودکان نیاز دارند دو نوع مسئولیت را بپذیرند:

مراقبت از خودشان؛

کمک کردن به رفاه خانواده.

تحقیقات نشان داده‌اند کودکانی که در کارهای خانه کمک می‌کنند، در مقایسه با کودکانی که فقط از خودشان مراقبت می‌کنند، در سایر موقعیت‌ها هم بیشتر به خانواده کمک می‌کنند.

البته نمی‌توانید انتظار داشته باشید یک‌شبه رفتار کودک‌تان عوض شود و در کارها به شما کمک کند. بهتر است با توجه به سن کودک، کم‌کم ‌مسئولیت‌های او را افزایش بدهید. از کودک نوپایتان بخواهید دستمال‌ها را روی میز بگذارد، کودک سه‌ساله می‌تواند بشقاب‌ها را روی میز بگذارد، چهارساله‌ها می‌توانند جوراب‌ها را جفت کنند، پنج‌ساله‌ها می‌توانند تختخواب‌شان را مرتب کنند، شش‌ساله‌ها می‌توانند میز را جمع کنند، هفت‌ساله‌ها گل‌ها را آب می‌دهند و هشت‌ساله‌ها می‌توانند لباس‌ها را تا کنند.

*به او یاد دهید که چطور می‌تواند کارهایش را بهتر انجام دهد

از آنجایی که والدین اولین معلم فرزندان هستند، این وظیفه‌ی شما است که نحوه‌ی انجام کار‌ها را به فرزند خود نشان دهید. اگر می‌خواهید فرزندتان کاری را انجام دهد، نحوه‌ی انجامش را اول برای او توضیح و سپس نشانش دهید. با این کار فرزندتان احساس اطمینان بیشتری نسبت به خود پیدا می‌کند و هنگام تلاش برای سر درآوردن از نحوه‌ی انجام یک کار احساس سردرگمی نمی‌کند.

* اجازه دهید خودش انتخاب کند

به فرزندتان تصمیم گرفتن را یاد دهید. این مهارت برای اینکه فرزندتان بتواند شاد و سالم رشد کند، ضروری است. با انتخاب‌های کوچک از سنین پایین آغاز کنید، مثل انتخاب بین نوشابه، آبنبات یا اسباب بازی‌ها در فروشگاه. اینکه اجازه دهید که لباس هایش را خودش انتخاب کند هم راه دیگری است برای ایجاد اعتماد به نفس در فرزندتان و ساده‌تر شدن کار‌ها برای خودتان. در همه چیز به جای فرزندتان تصمیم گیری نکنید؛ به جایش با فرزندتان صحبت و راهنمایی اش کنید. به خاطر داشته باشید که فرزندتان می‌داند که چه دوست دارد و شما باید صرفاً به او فرصت انتخاب کردن چیزی که می‌خواهد را بدهید.

چالش‌های تازه‌ای برای انجام دادن در اختیارش بگذارید

برای کودکان ضروری است که با انجام چالش‌ها احساس اعتماد به نفس کنند؛ بنابراین یک ایده‌ی خوب این است که کار تازه‌ای برای انجام دادن برعهده‌ی فرزندتان بگذارید. مثلاً می‌توانید به فرزند ۳ ساله تان پیشنهاد دهید که خودش لباس هایش را بپوشد، نقاشی بکشد یا آواز بخواند. به علاوه، می‌توانید برای فرزندتان یک پازل بخرید و هر بار که آن را تکمیل کرد، پازلی با قطعات بیشتر برایش بخرید.

*ستایش فرزندان برای تربیت کودک مسئولیت پذیر

بچه ها دوست دارند کمک کنند. آنها می خواهند کمک کنند. برای آنها کارهای روزمره، کار محسوب نمیشود. واکنش مثبت داشته باشید و از الفاظ مثبت برای تشکر از آنها استفاده کنید.

«به تو افتخار میکنم که لباست را روی آویز انداختی!» یا، «برای تخلیه زباله از اتاقت متشکرم!» کودکان احساس مالکیت را برای هر نوع اقدام تکراری توسعه می دهند «این ارتباط ثابت ،به آنها کمک می کند تا ابتکارات خود را در شرایط دیگر، مانند مدرسه و یا تاریخ بازی بروز دهند.»

*انتظارات خود را مدیریت کنید

هنگامی که از کودک پنج ساله خود میخواهید تا تخت خود را مرتب کند، ممکن است هنوز کار دشواری برای او باشد ؛ انتقاد نکنید یک کار ساده تر را در نظر بگیرید . دفعه بعد که تخت خودتان را مرتب میکنید، به او نحوه کار را نشان دهید.

*اجتناب از پاداش به خصوص پاداش برای کاری ساده

حداقل در ابتدا، زمان و مکان برای پاداش وجود دارد، اما مسئولیت پذیری این نیست سیستم پاداش برای یادگیری مسئولیت به فرزند نیست در حالی که پاداش می تواند برای بعضی از بچه ها موثر باشد، اما در دیگران با حس ستایش، صرف وقت با شما و احساس تقویت اعتماد به نفس پاسخ می داده میشود. پاداش را برای زمانی بگذارید که کودک کاری فراتر از حد انتظار انجام دهد.
مک به مدیریت احساسات

به کرات دیده اید که برخی افراد با وجود سن بالا همچنان در مدیریت احساسات خود دچار مشکل هستند. ایراد کار چیست؟ عدم آموزش مناسب توسط والدین در دوران کودکی و نوجوانی!

روش سالم مدیریت احساسات را به فرزندان خود انتقال دهید. یکی از فاکتورهای اصلی مدیریت احساسات، آموزش صبر و تحمل است. فرزند خود را از کودکی صبور بار بیاورید. او باید بتواند در شرایط سخت زندگی خود، کنترل رویکردهایش را در دست داشته باشد و از مزایای شکیبایی استفاده کند.

یکی از راه های افزایش صبوری در فرزندان این است که برآوردن نیازهای غیر فوری اش را منوط به گذشت زمان کنید: مثلاً برای یک کودک 4 ساله که اسباب بازی اش را می خواهد می توان گفت که اول از یک تا 10 بشمار و برای یک نوجوان یک دوره زمانی یک یا چند روزه تعریف کرد.

*مهارت های مواجهه با موقعیت‌های اضطراری

یکی دیگر از نمودهای مسؤولیت پذیری در فرزندان، توانایی آنها برای مقابله با شرایط اورژانسی است. برای مثال آنها باید بدانند که با یک قابلمه آتش گرفته روی اجاق گاز و یا حتی لوله ای که دچار نشتی شده است، چه کاری انجام دهند! هرچند احتمال وقوع چنین حوادثی آن هم زمانی که هیچ کس برای کمک حاضر نیست بسیار پایین است، اما والدین وظیفه دارند که آنها را به فرزندان خود آموزش دهند. نوجوانی که بدون استفاده از گوشی همراه خود قادر به انجام هیچ کاری نیست، چگونه می تواند تبدیل به فردی مسؤولیت پذیر شود؟

*مشارکت در کارهای خانه

اگر فرزندتان اتاق خواب خود را مرتب نمی کند، نشانه ای ویژه است که از نیاز او به دریافت آموزش های بیشتر خبر می دهد. توصیه می شود از او بخواهید که در کارهای خانه به شما کمک کند. فرزندی که در خانه فقط دریافت کننده خدمات است ولی هیچ خدمتی ارائه نمی کند، می آموزد که در جامعه نیز چنین باشد ولی جامعه یک تفاوت عمده با خانه دارد: زنان و مردان جامعه، پدر و مادرهای فرزند شما نیستند و خدمات یکسویه نخواهند داد و فرزندتان در آینده حتماً به مشکل برخواهد خورد.

*مسئولیت در قبال دوستان

به فرزندتان درباره معیارهای دوست خوب و سنجش افراد توضیح دهید و به او بگویید که اگر از دوستانش کسی هست که در دوستی شان آسیب می رساند، چگونه او را کنار بگذارد. به او بگویید که مسؤول شکل دادن یک گروه دوستان خوب است و نباید اجازه دهد فرد یا افرادی معدل این گروه را پایین بیاورند.
خودتان هم دورادور ، حواس تان به گروه دوستان فرزندتان باشد.

*ایجاد فرصت اقدام به حل مشکلات شخصی

بسیاری از والدین هر روزه دچار این اشتباه می شوند که باید تمام مشکلات فرزند خود را رفع و رجوع کنند. هرچند هم که فرزند سن کمی داشته باشد، باید تلاش برای حل مشکلات به ویژه آنهایی که خود باعث شان شده است را یاد بگیرد. برای مثال اگر کودک یا نوجوان شما در محیط مدرسه با دوست خود و یا یکی از معلم ها دچار مشکل شد، به هیچ عنوان در مراحل اولیه مداخله نکنید. به وی اجازه دهید که خود با چالش ایجاد شده دست و پنجه نرم کند. به جای مداخله های بی مورد و بدون نتیجه که هیچ آموزشی نیز برای فرزند به همراه ندارند، مهارت های حل مسأله را به آنها انتقال دهید و برای افزایش تجربه آنها همانند یک راهنما عمل کنید.

شرایطی ایجاد کنید که کودک یا نوجوان شما مجبور به تفکر و استفاده از مهارت های خود برای کمک به رفع آن شود. حال می توانید بررسی کنید که چه کارهایی از دست آنها ساخته است و در چه زمینه هایی نیازمند آموزش بیشتر هستند. گاهی وقت ها سوالی مطرح کنید و از او بخواهید درباره اش فکر کند.

*یک برنامه‌ی روزانه به او بدهید

نظم و برنامه‌ریزی در زندگی کودکان بسیار اساسی است، یکی از مهم‌ترین دلایلش هم این است که به آنها فرصت‌های زیادی می‌دهد تا بتوانند خودشان را مدیریت کنند. ابتدا، برنامه‌ی زمان خواب و جمع کردن اسباب‌بازی‌ها و آماده شدن در صبح را به آنها یاد بدهید. بعد از آن می‌توانند عادات درس خواندن و نظافت شخصی را به‌درستی یاد بگیرند. در نهایت مهارت‌های اولیه‌ی زندگی را از طریق تکرار کارهای خانه مانند شستن لباس‌ها و آماده کردن یک غذای ساده، یاد می‌گیرند.

*بهترین دوستش باشید

به فرزندتان اجازه دهید که بدانید شما همیشه حامی و پشتیبانش هستید تا احساس شادی و دوست داشته شدن کند. کافی است دوست فرزندتان باشید. با هم وقت بگذرانید و کار‌های مفرحی مانند بازی کردن، قاشی کردن یا آشپزی انجام دهید. منظور این نیست که صرفاً اطراف فرزندتان باشید، بلکه باید به شکلی فعالانه کار‌هایی را به همراه فرزندتان انجام دهید تا پیوند میان تان مستحکم شود. درک این نکته که فقدان انگیزه می‌تواند قدرت یادگیری را تحت تأثیر قرار دهد، کمک می‌کند حمایت بهتری از فرزندتان داشته باشید.