بهترین کتابها برای کودکان در هر سنی کدام است؟
عادت به کتاب و کتابخوانی امری است که باید از کودکی در بچه‌ها نهادینه شود تا در بزرگی هم کتاب و مطالعه را جزو برنامه‌های روزانۀ خود بدانند.
مدرسه آنلاین – شاید به نظر بیاید کتاب خوب سن ندارد و برای همه مناسب است. حتما این جمله درست است. اما واقعیت این است که ما نمی‌توانیم به این اعتبار، هر کتابی را به بچه‌ها بدهیم.
مطالعه برای کودکان اهمیت زیادی دارد. تأثیر خواندن بر مهارت‌های سوادآموزی، تسهیل تعامل اجتماعی بین بزرگسالان و کودکان، و تشویق کودکان به تعامل با دنیای اطرافشان غیر قابل انکار است. خواندن یک مهارت مهم برای یادگیری آینده است.
در هر سنی چه کتاب‌هایی برای کودکان بخوانیم؟
نوزادان: از تولد تا ۶ ماهگی
از آنجایی که بینایی نوزاد هنوز در حال رشد است، می توانید خواندن کتاب‌های کودک خود را با متن کم یا بدون متن و تصاویر بزرگ شروع کنید. نوزادان از تماشای کتاب‌های تصویری بی‌کلمه یا کتاب‌هایی که فقط یک کلمه به همراه یک تصویر بزرگ دارند لذت خواهند برد. اما در کنار کتاب‌های تصویری از کتاب‌هایی که حاوی عبارات یا جملات کوتاه هستند نیز استفاده کنید. شنیدن زبان برای نوزادان مهم است.
کتاب‌های مخصوص نوزادان باید جذاب باشند. کتاب‌های مقوایی سفت، کتاب‌هایی با صفحات تاشو که صفحات رنگارنگ ایجاد می‌کنند، کتاب‌های پارچه‌ای را امتحان کنید.
دقت کنید نوزادان از تولد تا ۶ ماهگی نیاز به توجه کامل شما دارند، بنابراین سعی کنید برای نوزاد خود در حالی که اسباب بازی در دست دارد، کتاب بخوانید. خواندن قبل از خواب می تواند در کودکان این سنین بسیار اثرگذار باشد.
نوزادان: ۷ تا ۱۲ ماه
در نیمۀ سال اول، نوزادان ممکن است برخی از کلماتی را که برایشان خوانده می‌شود درک کنند. معنی‌دارترین کلمات، نام‌ها و چیزهایی از زندگی روزمره آنها هستند. کتاب‌هایی که در هر سن فقط یک شی یا شخص دارند بهترین هستند.در این سن، کودکان به محتوا ورود پیدا می‌کنند و می‌توانند تصاویر را با دنیای خود مرتبط کنند. درحالی‌که کودکان در این سن هنوز از کتاب‌های مصور لذت می‌برند، اما کتاب‌هایی با داستان‌های ساده که یک خط متن در هر صفحه دارند نیز برای آنها لذت‌بخش است.
نوزادان در این سن دوست دارند کتاب‌های پارچه‌ای و کتاب‌های مقوایی با صفحات سفت و ضخیم را در دست بگیرند. همانطور که کودک شما بزرگ‌تر می‌شود، این دنباله تعامل چهارقسمتی را امتحان کنید:
-با اشاره به چیزی در کتاب توجه کودک خود را جلب کنید. («نگاه کن!»)
-یک سؤال بپرسید. («آن چیست؟»)
-منتظر بمانید تا کودک شما به‌صورت شفاهی یا غیرکلامی پاسخ دهد. در صورت نیاز پاسخ را خودتان ارائه دهید. («این یک میمون است!»)
-پاسخ کودک خود را تأیید کنید. («بله» یا کلمه کودک خود را تکرار کنید.) اگر کودک شما به‌اشتباه پاسخ داد، او را به شیوه‌ای صحیح اصلاح کنید. (بله، مثل سگ قهوه‌ای است، اما میمون است.)
کتاب خواندن برای کودک یک ساله چگونه باید باشد؟
کتاب خواندن برای کودک یک ساله با کتاب خواندن برای کودک دو ساله از نظر کلی تفاوت خاصی ندارد؛ اما انتخاب کتابها برای هر رده سنی متفاوت است. البته بدیهی است که عکس‌العمل یک کودک یک ساله با یک کودک دو ساله متفاوت است. مهمترین نکته در کتاب خواندن برای کودک، صبوری والدین و پافشاری آنها برای یاد گرفتن این فرهنگ است.
برای کودکان در این سن، کتاب‌هایی با تصاویر شخصیت‌های آشنا، مانند حیوانات، کودکان، شخصیت‌های تلویزیونی یا بزرگسالان در نقش‌های آشنا امتحان کنید. به دنبال کتاب‌هایی باشید که دارای تصاویر اکشن هستند – کودک شما شروع به لذت‌بردن از تصاویر با جزئیات بیشتر کرده است.
این یک سن عالی برای امتحان کتاب‌هایی با آهنگ و شعرهای تکراری است. کتاب‌هایی که دارای خط داستانی ساده‌ای هستند برای کودکان جذاب خواهند بود.
اگر کودک شما نسبت به کتاب و کتابخوانی علاقه نشان نمی‌دهد یا بازیگوش است، ناامید نشوید و ادامه بدهید. به یاد داشته باشید گوش کودکان حتی در هنگام بازی می‌شنود و چشمانشان می‌بیند. بنابراین آنها در حال ضبط کاری هستند که شما در حال انجام آن هستید. پس اگر ظاهرا کودک شما به کتابی که برایش می‌‌‌خوانید، گوش نمی‌دهد، ناامید نشوید و به کار خود ادامه دهید، زیرا قطعا در آینده نزدیک نتیجه این پافشاری خود را خواهید دید.
توجه داشته باشید که در هر باری که به جای شخصیت‌های کتابها صحبت می‌کنید، حتماً تنِ صدا و لحن کلام خود را تغییر دهید. این کار باعث جلب توجه کودک می‌شود. با صدای بلند کتاب بخوانید. صدای حیوانات داخل کتاب را تقلید کنید و صورت خود را طوری حرکت دهید که کودک دقیقا متوجه تغییرات چهره شما شود. برای کودکان یک ساله استفاده از زبان بدن همراه با کتابخوانی اهمیت بسیار زیادی دارد.
کودکان بالای یک سال
برای کودکان در این سن، کتاب‌هایی با تصاویر شخصیت‌های آشنا، مانند حیوانات، کودکان، شخصیت‌های تلویزیونی یا بزرگسالان در نقش‌های آشنا امتحان کنید. به دنبال کتاب‌هایی باشید که دارای تصاویر اکشن هستند – کودک شما شروع به لذت‌بردن از تصاویر با جزئیات بیشتر کرده است.
این یک سن عالی برای امتحان کتاب‌هایی با آهنگ و شعرهای تکراری است. کتاب‌هایی که دارای خط داستانی ساده‌ای هستند برای کودکان جذاب خواهند بود.
باوجوداینکه کودک به‌سرعت درحال‌رشد است، او همچنان از بازی با کتاب‌هایی با صفحات سفت و ضخیم لذت میبرد. او همچنان دوست دارد این کتابها را برایش بخوانید. کتاب‌هایی با صفحات نازک‌تر که روکش پلاستیکی دارند نیز انتخاب خوبی برای این سن هستند.
نوزاد شما همچنان از کتاب‌خواندن با شما لذت خواهد برد. این به کودک کمک می‌کند خواندن را بااحساس امنیت مرتبط کند. ارتباط صداها با تصاویری که او در کتابها می‌بیند، خواندن با هم را سرگرم‌کننده‌تر می‌کند. در هنگام خواندن کتاب از خودتان صداهای مختلف بسازید.
کودکان نوپای بالای دو سال
کودکان نوپا همچنان از کتاب‌هایی با شخصیت‌های آشنا لذت می‌برند. برخی از داستان‌های کوتاه، داستان‌های علت و معلولی، و کتاب‌های تخیلی را که مشکل یا شرایطی را توصیف می‌کنند، کتاب‌های قابل‌پیش‌بینی با متن تکراری، کلماتی که قافیه دارند و تصاویری که با متن مطابقت دارند را امتحان کنید. کتاب‌هایی با آهنگ و بیت‌های تکراری برای این سن انتخاب خوبی هستند.
کودکان نوپا می‌توانند از کتاب‌هایی با صفحات کاغذی لذت ببرند، اما همچنان از کتاب‌هایی با یک تصویر در هر صفحه و فقط کمی متن خوششان می‌آید. در مورد شخصیت‌ها و رویدادهای داستان صحبت کنید و آنها را با تجربیات خود فرزندتان مرتبط کنید. هنگام خواندن با صدای بلند مکث کنید تا به فرزندتان اجازه دهید کلمه یا عبارتی را پر کند. این کار با کتاب‌های هم‌قافیه و تکراری عالی است.
برای کودکان 7 تا 9 ساله
در سال‌های نخست دبستان که کودکان با خواندن و نوشتن آشنا شده‌اند، می‌توانند کتاب‌هایی با متن ساده و کوتاه را خودشان بخوانند. بنابراین بهتر است علاوه‌بر بلندخوانی برای کودکان، گاهی هم اجازه دهیم خود کودکان کتاب به دست بگیرند و از خواندن کتاب لذت ببرند. این کار به آنها اعتمادبه‌نفس می‌دهد که مهارت‌های خود را به‌کار گیرند و در جهت تقویت این مهارت‌ها تلاش کنند.
کتاب‌هایی با موضوع مهارت‌های زندگی، ارزش‌های زندگی، محیط زیست و کتاب‌های تصویری برای این گروه سنی مناسب است. بهتر است کتاب‌هایی که به‌صورت غیرمستقیم به کودکان آموزش می‌دهند را در دسترس‌شان قرار دهیم.
آموزش کتاب خواندن به کودک
برای آموزش کتاب خواندن به کودکان نیاز به کلاس خاصی ندارید. اصلا قرار نیست این آموزش در قالب کلاس خاصی به کودک داده شود. همین که والدین در مقابل چشمان کودک کتاب بخوانند و بخشی از اوقات فراغت خود را با کتاب خوانی پر کنند، کودک یاد می‌گیرد که از این دوست خوب در زندگی خود استفاده کند.
پیشنهاد ما این است که با افزایش سن کودک، او را به کتابفروشی ببرید و از میان قفسه‌های کتاب کودکان به او اجازه دهید تا به میل، خواسته و سلیقه خود کتاب مناسبی را انتخاب کند. به این ترتیب چندین مهارت زندگی را توامان به او یاد می‌دهید.
چطور کتاب انتخاب کنیم؟
برای انتخاب یک کتاب خوب برای کودک باید حواسمان به چند نکته باشد. نویسنده‌ی کتاب، مترجم، تصویرگر، موضوع کتاب، علاقه‌ی کودک، پیامی که داستان منتقل می‌کند، ناشر و …
نویسنده‌های خوب زیادند و خبر خوب اینکه هر روز زیادتر هم می‌شوند. نویسنده‌های خوب با ناشران معتبر کار می‌کنند. نویسنده‌های خوب تلاشی نمی‌کنند تا در انتهای داستان یک نتیجه‌گیری اخلاقی بکنند. بنابراین اگر می‌خواهیم کتاب باکیفیت بخریم، باید دور کتاب‌های سوپرمارکتی و دکه‌ای را خط بکشیم. جایگاه ترجمه هم که در کتابها مشخص است. یک ترجمه‌ی بد می‌تواند کل داستان را تحت تاثیر قرار بدهد.
تصاویر چقدر مهمند؟
خیلی! پاسخ به این سوال این است که تصاویر خیلی مهم هستند! تصاویر کتابها همیشه حرف‌های زیادی برای زدن دارند؛ گاهی حتی فراتر از متن هستند. به همین خاطر است که باید حواسمان را حسابی به کتابی که می‌خوانیم جمع کنیم. کتاب‌هایی با رنگ‌های تند و زننده، خطوط شکسته و زاویه‌داری که خشم، خشونت و ناراحتی را انتقال بدهد و یا یک کپی بی‌کیفیت از انیمیشن‌های تلویزیون باشد، نمی‌تواند در لیست کتاب‌های خوب ما جا بگیرد.
موضوع و ژانر کتاب
موضوع کتاب یکی دیگر از عناصر مهم انتخاب کتاب است. همانطور که هرکدام از ما کتاب‌های مختلفی در ژانرهای مختلف و با موضوعات مختلف داریم، و روزی به کتاب روانشناسی علاقه نشان می‌دهیم، یک روز داستان می‌خواهیم و یک روز به دنبال یک مطلب معتبر علمی می‌گردیم، باید این نیاز را در بچه‌ها هم تشخیص بدهیم. مثلا اگر دنبال یک کتاب علمی می‌گشتیم، حتما آن را از ناشر معتبری تهیه کنیم و به صحت اطلاعات کتاب و روزآمد بودن آنها دقت کنیم.
هر کتابی پیامی دارد؟
اگر شما هم جز آن دسته از آدم‌ها هستید که معتقدید بچه‌ها باید حتما از کتابی که می‌خوانند چیزی یاد بگیرند، این چند خط برای شما نوشته شده است. هدفتان از مطالعه چیست؟ یاد گرفتن؟ لذت بردن؟ خیال‌پردازی کردن؟ همه‌ی این‌ها؟
باید به کودکان اجازه بدهیم داستان‌های خوب بخوانند. داستان‌های خوب همه‌ی این‌ها را باهم دارند. هرچقدر تعداد داستان‌هایی که می‌خوانیم بیشتر شود، درک ما از مسائل بالاتر می‌رود. آدم‌ها را بهتر می‌فهمیم، انگار که هزاران زندگی را زندگی کرده‌ایم. با داستان خواندن است که حل مساله را یاد می‌گیریم. با داستان خواندن است که خیالمان را پرواز می‌دهیم و سوار بر ابرهای لذت می‌شویم. پس نگران داستان خواندن بچه‌ها نباشید، تمام چیزهایی را که قرار است یاد بگیرند و کلی بیشتر از آنچه ما تصور می‌کنیم، از قصه‌ها می‌آموزند.
