همه ی آنچه باید از فعل معلوم و مجهول در عربی بدانید

امروز فضای مجازی و بستر اینترنت به یکی از مراجع مهم برای دانش آموزان تبدیل شده است تا با مراجعه به آن پاسخ بسیاری از پرسش های خود را بیابند.

تحریریه مدرسه آنلاین تلاش می کند تا در این بخش اطلاعات به روز و مستندی را پیرامون موضوعات درسی تهیه و در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دهد.

امروز به بحث فعل معلوم و مجهول در عربی می‌پردازیم.

فعل‌های ماضی و مضارع از نظر اینکه فاعل و انجام دهندۀ آنها مشخص باشد یا نباشد به دو گروه معلوم و مجهول تقسیم می شود.

فعل معلوم:

فعل معلوم فعلی است که فاعل و انجام دهندۀ آن مشخص باشد.

مثال: فتَحَ عارفُ البابَ: عارف در را باز کرد.

فعل مجهول:

فعل مجهول فعلی است که فاعل و انجام دهندۀ آن نامشخص و ناشناس باشد.

مثال: فُتحَ البابُ: در باز شد.

فعل مجهول فقط از فعل متعدی که مفعول دارد ساخته می‌شود. بنابراين از فعل‌های لازم، مجهول به دست نمی‌آيد.

ساخت فعل مجهول از ماضی

ابتدا باید ببینیم آیا فعلی که به ما داده شده متعدی است یا خیر. اگر متعدی بود قدم بعدی را برمی‌داریم.
حرکت دومین حرف اصلی از ریشه فعل را به کسره تغییر می‌دهیم:

کَــتَــبَ >> کَــتِــبَ / اکــتَــسَــبَ >> اکــتَــسِــبَ

حروف متحرک قبل از دومین حرف اصلی ضمه می‌گیرد:

کَــتِــبَ >> کُــتِــبَ / اکــتَــسِــبَ >> اُکــتُــسِــبَ

 ساخت فعل مجهول از  مضارع

در اینجا هم ابتدا بررسی می‌کنیم که آیا فعلی که به ما داده شده متعدی است یا خیر. اگر متعدی بود می‌رویم سراغ مرحلۀ بعد.

حرکت دومین حرف اصلی از ریشه فعل را به فتحه تغییر می‌دهیم:  تَــکــتُــبُ >> تَــکــتَــبُ

اولین حرف فعل مضارع (حرف اول فعل، نه حرف اول ریشه) ضمه می‌‌گیرد: تَــکــتَــبُ >> تُــکــتَــبُ

ساخت جملۀ مجهول از روی جملۀ معلوم:

اگر فعل جمله اگر متعدی بود (یعنی مفعول داشت) و فاعل اسم ظاهر بود، فاعل را حذف می‌کنیم.

مفعول را به جای فاعل گذاشته و آن را مرفوع می‌کنیم.  به این فاعل جدید نائب فاعل می‌گوییم.

با توجه به جنسیت و تعداد (مفرد – مثنی – جمع بودنِ) فاعل جدید (همان مفعول جملۀ اول) و با استفاده از فعل جملهۀ داده شده یک فعل مجهول می‌سازیم.

مثال: هو یُشاهِد المعلمینَ

فعل یُشاهدُ متعدی است، یعنی مفعول دارد. پس می‌توانیم ادامه دهیم. فاعل اسم ظاهر نیست بنابراین در این مرحله کاری انجام نمی‌دهیم
المعلمینَ مفعلول است، باید آن را به جای فاعل بنشانیم و به آن اعراب فاعلی بدهیم پس می‌شود >> مُعلِّمونَ

با توجه به  نائب فاعل و با استفاده از فعل جملۀ داده شده یک فعل مجهول می‌سازیم:  یُــشــاهَــدُ
در نتیجه جملۀ مجهول به این شکل در می‌آید:  یُــشــاهَــدُ المــعــلِّــمــونَ.

توجه کنید که در این جمله نائب فاعل ما «اسم ظاهر» است. پس همانطور که فاعل می‌تواند به سه شکل:
اسم ظاهر، ضمیر بارز و ضمیر مستتر باشد، نائب فاعل هم می‌تواند به یکی از این اشکال در بیاد.

 

مثال: یــکــتُــبُ التــلامــیــذُ الــواجِــبــات >> تُــکــتَــبُ الــواجــبــاتُ

انّا ارسَــلـنــاکُــم >> اُرسِــلـتُــم