روز عرفه یکی از روزهای مهم و پربرکت در اسلام به شمار می رود که در آن زائران بزرگ ترین رکن حج را جشن می گیرند. در این روز بزرگ، دعاها به درگاه خداوند متعال فراوان است، چنانکه اعتقاد بر این است که دعاها در این روز انشاءالله مستجاب می شود. هم چنین از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است: هیچ روزی نزد خدا بهتر از روز عرفات نیست.
مدرسه آنلاین – روز عَرَفَه، نهم ماه ذی‌الحجه و یک روز پیش از عید قربان است. بنابر فقه شیعه، حج‌گزاران باید از ظهر تا غروب شرعی این روز را در عرفات وقوف کنند. عرفه نزد مسلمانان از روزهای پرفضیلت سال محسوب می‌شود و در منابع روایی اعمالی برای آن برشمرده‌اند که بافضیلت‌ترین آنها دعا و استغفار است. این روز بزرگ با دعا و استغفار به درگاه خداوند گرامی داشته می شود. روز عرفه برای مسلمانان فرصتی برای توبه و مناجات خالصانه به درگاه خداوند محسوب می شود.
وجه نام‌گذاری
«عَرَفَة» کلمه‌ای عربی از ماده «ع ر. ف» است. این ماده به معنای ادراک، فهم و شناختن چیزی همراه با تفکر و تدبر در آثار آن است. نام عرفه، از سرزمین عرفات (جایی در مکه که باید در این تاریخ در آن وقوف کرد) گرفته شده و گفته‌اند عرفات را از آن رو عرفات خوانده‌اند که زمینی مشخص و شناخته‌شده در میان کوه‌ها است. آثار کهن مکه‌شناسی، مانند اخبار مکة، برای اشاره به سرزمین عرفات از کلمه «عرفه» نیز استفاده کرده‌اند. سخاوی تاریخ‌نگار قرن دهم قمری اهل مکه معتقد است که کلمه عرفات مانند «قصبات» (یعنی جمع) است و به هر نقطه‌از آن منطقه، «عرفه» گویند و نام کل منطقه، «عرفات» است.
احکام فقهی
در فقه شیعه واجب است حج‌گزار از ظهر روز عرفات (۹ ذی‌الحجه) تا مغرب در عرفات وقوف کند؛ یعنی فرد حج‌گزار باید در صحرای عرفات بماند و از آنجا خارج نشود. این وقوف از ارکان حج است، بدین معنا که چنانچه حج‌گزار به عرفات نرود و دست‌کم مقداری هرچند کوتاه در آنجا نماند، حجش باطل خواهد بود.مذاهب اهل سنت، در وقت وقوف روز عرفه اختلاف دارند:
از غروب شب دهم تا سحرگاه روز عید.
از سحرگاه روز نهم تا سحرگاه روز عید.
از ظهر شرعی روز نهم ذی‌الحجه تا فجر روز دهم.
فضیلت یوم عرفه
روز عرفه با فضیلت بزرگی در اسلام مشخص شده است، زیرا خداوند گناهان بندگان خود را می بخشد و توبه آنها را در این روز مقدس می پذیرد. همین دلیل از مسلمانان خواسته می شود که در این روز برای برآورده شدن حاجات خود با دعا و استغفار خداوند را بخوانند و طلب آمرزش و رحمت کنند. روایات بسیاری روز عرفه را به عنوان روزی ویژه برای بخشایش گناهان و استجابت دعا معرفی کرده‌اند. همچنین امامان شیعه احترامی خاص برای این روز قائل بوده و مردم را به بزرگداشت این روز فرا می‌خوانده‌اند و سائلان را به هیچ روی، دست خالی رد نمی‌کرده‌اند.
اعمال توصیه شده در یوم عرفه
روز عرفه روز آغاز مناسک حج است. حج گزاران در این روز در صحرای عرفات گرد هم می‌آیند و ضمن دعا و استغفار، از توفیق در ادای فریضه مهم حج شکرگزاری می‌کنند. نظر به اهمیت این روز، ادعیه و مناجاتی ویژه آن از معصومین و بزرگان دینی نقل شده است. در برخی منابع، دعایی از پیامبر اکرم (ص) برای این روز نقل شده است.
از جمله مشهورترین این ادعیه، دعای امام حسین (ع) مشهور به دعای عرفه است که بسیاری از شیعیان هر ساله در نقاط مختلف دنیا، به قرائت آن در این روز اهتمام جدی دارند. از دعا‌های مشهور دیگر برای این روز، دعایی است که از امام امام سجاد (ع) نقل شده است. هم چنین غسل، زیارت امام حسین (ع)، بیتوته در منا به این معنا که حج‌گزار شب عرفه را تا طلوع فجر در مِنا بماند، صدقه و روزه از دیگر اعمال مستحب این روز است.
تاریخ دعای روز عرفه
منشأ دعای روز عرفه به خاطر حسنات انجام شده در این روز مبارک است. روز عرفات که مصادف با نهم ذی الحجه است، یکی از مهمترین روزهای ماه هجری محسوب می شود. اعتقاد بر این است که دعا در این روز مورد قبول خداوند است و می تواند دلیلی بر آمرزش گناهان باشد.
زمان مناسب برای دعا
ترجیح آن است که دعا در روز عرفه بین نماز ظهر و عصر باشد، زیرا این زمان، وقت مستحب استجابت دعا است. همچنین توصیه می شود در آخرین لحظات روز به درگاه خداوند متوسل شوید، زیرا بالقوه اوقات مبارکی است.
آدابی که باید رعایت شود
از آدابی که در روز عرفه باید رعایت شود پرهیز از گفتار و کردار بد و دوری از معصیت و گناه است. دعا باید خالصانه برای رضای خدا و بدون دخالت در امور دنیوی باشد و دعا با خدا باید با حقیقت ایمان و یقین باشد و آداب، و التزام به تقرب به خداوند متعال از طریق دعا و عبادت در این روز مبارک.
