ضرب المثل شکمی یا دلی از عزا در آوردن

ضرب المثل ها بخشی از شناسنامۀ یک ملت هستند و در همۀ کشورها و زبان ها رواج دارند. امروزه به دلیل کاهش مطالعه و افزایش استفاده از شبکه های اجتماعی از ضرب المثل ها کمتر استفاده می شود. ضرب المثل ها در باروری زبان نیز سهم مهمی دارند و فراموشی آنها زبان را لاغر و لاغرتر می کند.

ما در مدرسه آنلاین_ بر آن هستیم که ضرب المثل ها و داستان و ریشۀ آنها را بیاوریم تا هم یادآوری باشد و هم استفاده از آنها رواج بیشتری بگیرد.

ضرب المثل «شکمی (یا دلی) از عزا در آوردن» را امروز می خوانیم. این ضرب المثل به معنای پس از محرومیت از چیزی، به آن رسیدن و نهایت بهره را از آن بردن است و بیشتر دربارۀ غذا به کار می رود.

دکتر نوبخت، محقق و نویسندۀ رشتۀ فرهنگ و زبان های باستانی دربارۀ ریشۀ داستانی این ضرب المثل به مدرسه آنلاین گفت: «شکمی [ یا دلی] از عزا در آوردن، اصطلاحی است که وقتی فردی خوراکی نیکو و غذایی چرب و گوارا می خورد برای نشان دادن حظی که برده، بکار می برد که یعنی از خوردن غذایی عالی کیف بسیار برده است. البته به اشتباه برخی آن را به صورت «شکمی از غذا در آوردن» بکار می برند که غلط است.

در اصل این ترکیب یعنی شکم ما از تهی بودن و بی خوراکی همچون عزاخانه شده بود و حالا به لطف این سفره و طعام، سوری به راه انداخته ایم و از عزا درش آورده ایم.

ولی حالا چرا از عزا درآوردن شکم؟ چه ربطی به هم دارند؟

در رمزگشایی از این اصطلاح گفتنی است که در دوره قاجار به خصوص در تهران مرسوم بود که خانواده عزادار تا چهل روز آشپزی نمی کردند و به نشانه عزادار بودن – و مثلاً از آب و غذا افتادن – مطبخ را تعطیل می کردند. (از نشانه های احترام به میت، عدم آشپزی، نتراشیدن ریش و موی در مردان و عدم ارایش و بنداندازی در زنان بود.)

در این شرایط دروهمسایه و اقوام به نوبت برای اهل خانۀ عزادار غذا می آوردند که خب معمولا غذایی ساده و کم کیفیت بود. و این کار تا چهل روز -کمتر یا بیشتر- ادامه می یافت. وقتی ایام سوگواری تمام می شد (بین هفت تا چهل روز) و اهل خانه خود آشپزی می کردند و خوراک و خورشتی نکو می خوردند، می گفتند شکممان هم از عزا درآمده است.

حالا هر وقت کسی غذایی عالی و سیر و پُر می خورد به طنز می گوید: شکمی از عزا در آوردیم ها!»