رشته مهندسی راه آهن؛ رشته ای نوپا
امروزه با گسترش جامعه و حوزه های مختلف رشته های مختلفی به وجود آمده است. یکی از این رشته های نوپا، مهندسی راه آهن است که به به طراحی، ساخت و بهره برداری از سامانه های مختلف ریلی اختصاص دارد.
مدرسه آنلاین- رشته مهندسی راه آهن یک رشته تخصصی در زمینه حمل و نقل و مهندسی عمران و یکی از زیر شاخه های رشته ریاضی و فیزیک می باشد. فارغ التحصیلان این رشته دارای مهارت طراحی مکانیکی و دانش سیستم های پیچیده ای هستند که به آنها امکان طراحی سالن های های قطار را می دهد. مهندسان راه‌آهن غالبا در محل حضور دارند، یا بر سیستم ریلی نظارت دارند یا ظرفیت آن را تحت نظارت دارند.
گرایش‌های رشته مهندسی راه آهن
رشته مهندسی راه آهن دارای سه گرایش مهندسی ماشین های ریلی، مهندسی سازه های ریلی، مهندسی حمل و نقل ریلی در مقطع کارشناسی است.
مهندسی ماشین های ریلی
این رشته بستری مشابه مهندسی مکانیک داشته و بیانگر فن‌آوری و علوم و روشهای بهرهگیری از مهارتها در بکارگیری اجزاء متشکل ناوگان به ویژه در بخش طراحی و ساخت لکوموتیو، واگن، ماشین‌آلات ریلی و بطور کلی لغت ماشین های ریلی (کشش) اطلاقی بر مسایل ناوگان حمل و نقل ریلی مانند لکوموتیو، واگن مسافری، واگنهای باری، سیستم‌های ترمز، سیستم‌های انتقال نیرو و … است. فارغ‌التحصیلان این رشته قادر خواهند بود که در طرح ، ساخت و تعمیر و نگهداری ناوگان ریلی مهارتهای لازم را یافته و در کلیه واحدهای حمل و نقل ریلی مانند راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن های شهری (مترو) ، شرکتهای وابسته به راه‌آهن، بنیاد مستضعفان و جانبازان، کارخانجات واگن پارس، شرکتهای مهندسی و … مشغول به فعالیت گردند. هدف این رشته تربیت متخصصانی است که بتوانند طراحی ، انتخاب بهینه ، بهبود سیستم نگهداری ، تعمیر ، بازسازی و ساخت وسائط نقلیه ریلی را بر عهده بگیرند . درست است که ۵۱ واحد رشته مهندسی ماشین های ریلی در مقطع لیسانس با رشته مهندسی مکانیک طراحی جامدات مشترک است، اما دانشجویان این رشته ۶ واحد اصلی و ۲۷ واحد تخصصی نیز می‌گذرانند و همین واحدها، آنان را برای ورود به میدان اصلی کار و حل مشکلات صنعت راه‌آهن مثل مشکلات طراحی و مشکل شکست قطعات آماده می‌کند. یعنی به جای آن که ما یک مهندس مکانیک را پس از فارغ‌التحصیلی? دو سال آموزش دهیم تا تخصص لازم را برای ورود به صنعت راه‌آهن کسب کند، یک مهندس ماشین های ریلی را در همان چهارسال دوره لیسانس برای حل مشکلات ویژه وسائط نقلیه ریلی آماده می‌کنیم. مهندس ماشین های ریلی یک مهندس خوب مکانیک است که تخصص ویژه در زمینه راه‌آهن دارد. برای مثال سیستم تاسیسات یک قطار به عنوان یک وسیله در حال حرکت با تاسیسات یک ساختمان متفاوت است و یک مهندس ماشین های ریلی باید بتواند سیستم‌های قطار را به گونه‌ای طراحی کند که انعطاف لازم را برای مقابله با شرایط آب و هوایی نقاط مختلفی که از آن می‌گذرد، داشته باشد و هوای داخل قطار در هر صورت مطبوع و متعادل باشد و یا در اتومبیل سیستم ترمز، یک کشنده ۱۰ یا ۲۰ تنی را نگه می‌دارد اما در سیستم ریلی باید ترمزی را طراحی کرد که تحمل بیش از دهها هزار تن را داشته باشد. بدون شک چنین ترمزی سیستمی پیچیده‌تر داشته و نیاز به تخصص ویژه دارد.
مهندسی سازه های ریلی
این رشته بستری مشابه رشته مهندسی عمران داشته و در دید تخصصی به منظور شناسایی مسیرهای گوناگون راه‌آهن و مهارت در بهرهگیری از اجزاء متشکل مجموعه راه‌آهن به ویژه در بخش طراحی و اجرای زیرسازی و روسازی ، ساختمان و ابنیه فنی راه‌آهن می‌باشد و بطور کلی لغت سازه های ریلی اطلاقی است بر سازه‌های فنی موجود در راه‌آهن مانند: پل، تونل، دیوار حائل و ضامن، ساختمان ایستگاه، انبار و …. فارغ‌التحصیلان این رشته قادر خواهند بود که در طرح ، نظارت ، اجرا و تعمیر و نگهداری مهندسی مرتبط با سازه های ریلی مهارتهای لازم را یافته و در کلیه واحدهای مرتبط با حمل و نقل ریلی مانند راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن های شهری (مترو)، شرکتهای وابسته به راه‌آهن، مجتمع فولاد مبارکه، ذوب آهن ، بنیاد مستضعفان و جانبازان ، شرکتهای مهندسی و … مشغول به فعالیت گردند. رشته سازه های ریلی در زمینه طراحی هندسی مسیر و زیرسازی و روسازی راه‌آهن و سازه‌های فنی گوناگون مانند: پل، تونل، دیوار و تراشه مطالعه می‌کند. این رشته با رشته مهندسی عمران سازه شباهتهایی دارد و به همین دلیل برخی از استادان و دانشجویان مهندسی عمران معتقدند که جامعه ما نیازی به فارغ‌التحصیل سازه های ریلی ندارد. چون یک فارغ‌التحصیل عمران می‌تواند در زمینه های مرتبط با سازه های ریلی فعالیت نماید. مهندسی سازه های ریلی با این که دارای نقاط مشترکی با مهندسی عمران است و دانشجوی این رشته نیز تمامی دروس مربوط به تحلیل سازه‌ها مانند استاتیک، مقاومت مصالح و تحلیل سازه‌های ۱ و ۲ را می‌گذراند و همچنین دروس طراحی را کاملا مطالعه می‌کند؛ اما این رشته وجوه افتراق بسیاری نیز با رشته عمران دارد. برای مثال در رشته مهندسی عمران اطلاعاتی در زمینه هیدرولوژی ، هیدرولیک و سازه‌های آبی داده می‌شود در حالی که یک مهندس سازه های ریلی نیازی به این اطلاعات ندارد و در عوض باید در زمینه ناوگان و مسیر حرکت دروسی را بگذراند. همچنین در زمینه زیرسازی و روسازی راه‌آهن و ابنیه فنی این مسیر لازم است که اطلاعات تخصصی داشته باشد، چون ابنیه فنی که در خطوط راه‌آهن به کار می‌رود، تحت تاثیر نیروهای دینامیکی قرار می‌گیرند، در حالی که سازه‌های متداول ، رفتاری غیر از این دارند. از همین‌رو درسهای مربوط به این ابنیه در رشته راه‌آهن با درسهایی که در رشته عمران تدریس می‌شود، متفاوت می‌باشد. یعنی بخش طراحی این بناها در هر دو رشته مشترک بوده اما بخش رفتاری بناهای مورد نظر به دلیل تفاوت بین پل‌های جاده‌ای و پل‌های آهنی متفاوت می‌باشد.
مهندسی حمل و نقل ریلی
این رشته بستری مشابه رشته مهندسی صنایع داشته و بیانگر فن‌آوری و علوم و روشهای بهره‌برداری و مهارت در بکارگیری اجزاء متشکل راه‌آهن (بستر و ناوگان) می‌باشد و بطور کلی شامل مسائل مهندسی برنامه‌ریزی و بهره‌برداری از تجهیزات حمل و نقل ریلی مانند ایستگاه ، خط ، لکوموتیو، واگن و … می شود. فارغ‌التحصیلان این رشته قادر خواهند بود که در طراحی و نظارت گرافهای حرکت قطارها ، برنامه‌ریزی و مدل‌سازی حمل و نقل ریلی مهارتهای لازم را یافته و در کلیه واحدهای حمل و نقل ریلی مانند راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن های شهری (مترو) ، شرکتهای وابسته به راه‌آهن، بنیاد مستضعفان و جانبازان، شرکتهای مهندسی و … مشغول به فعالیت گردند. مدیریت استفاده بهینه از منابع ، امکانات و تاسیسات شبکه راه‌آهن و تجهیزات متحرک ریلی بر عهده مهندس حمل و نقل ریلی است. فعالیت یک مهندس حمل و نقل ریلی به دو بخش عمده قبل از طراحی خط راه‌آهن و بعد از طراحی خط تقسیم می‌شود. که در مرحله نخست مهندس حمل و نقل ریلی حجم مسافر و کالایی که در خط مورد نظر جابه‌جا خواهد شد، پیش‌بینی کرده و بررسی می‌کند که آیا تاسیس این خط به صرفه می‌باشد یا خیر و در مرحله بعد نیز به طراحی و برنامه‌ریزی حرکت قطارها می‌پردازد تا تاخیر زمانی قطارها به پایین‌ترین حد امکان برسد و هزینه‌های راه‌آهن کمتر شود. به عبارت دیگر بخش حمل و نقل ریلی یا بهره‌برداری ، بخش نرم‌افزاری راه‌آهن است. مهندسی حمل و نقل ریلی شبیه به مهندسی صنایع گرایش برنامه‌ریزی و تحلیل سیستم‌ها است. چون حدود ۱۲۰ واحد از آن با رشته مهندسی صنایع مشترک است و هدف این رشته نیز تربیت متخصصانی است که بتوانند با بهرهگیری از روشهای جدید و سیستماتیک و مدلهای ریاضی، مدیریت صنعت راه‌آهن را بر عهده بگیرند؛ یعنی از یک سو به برنامه‌ریزی ترافیک خطوط بپردازند، تا مشخص گردد که در هر ساعت چه قطاری باید حرکت کند و در هر خط چند قطار مورد نیاز می‌باشد؟ این باعث می‌شود تا حرکت قطارها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و مشکل برخورد بین دو قطار پیش نیاید و از سوی دیگر مهندس حمل و نقل ریلی باید آمارگیری لازم را در ارتباط با مسافران و مشتریان انجام دهد و بر اساس این آمارها برنامه‌ریزی کند تا صنعت راه‌آهن با مشکلات کمتری روبرو شود.
دروس رشته ی مهندسی راه آهن
دروس مشترک بین تمام گرایش های مختلف رشته ی مهندسی راه آهن عبارتند از:
– فیزیک
– معادلات دیفرانسیل
-ر یاضی
– شیمی عمومی
– ریاضی مهندسی
– استاتیک
– محاسبات عددی
– برنامه سازی کامپیوتر
بازار کار رشته مهندسی راه آهن
مهندسان راه‌آهن در صنایع ریلی مشغول به کار می‌شوند. سازمان‌های دولتی، شرکتهای تولیدکننده قطعات ریلی و دیگرصنایع مرتبط با حمل و نقل ریلی، از گزینه‌های اصلی برای فعالیت مهندسان راه‌آهن هستند. کارشناسان و متخصصان این حوزه بر حسب میزان تحصیلات و تجربیاتشان حقوق دریافت می‌کنند. مهارتهای تخصصی و فردی نیز از دیگر عوامل موثر بر پیدا کردن موقعیت‌های شغلی مناسب در زمینه مهندسی راه‌آهن است.
