این روزها و همگام با توسعه شتابان شبکههای مجازی و ابزارهای اطلاع رسانی، شاهد افزایش نگران کننده اخبار جعلی و غیر واقعی هستیم؛ اخباری که عمدتاً با اهداف مشخص و بعضاً منفعت طلبانه منتشر میشوند و برای تشخیص آنها باید از تکنیکهایی خاص بهره ببریم.
مدرسه آنلاین- این روزها وابستگی شدید خانوادهها، دوستان و همسالان به پیامهای تصویرمحور به هنگامِ همرسانی محتوا در فیسبوك، واتس اپ، اسنپ چت، استوریِ اینستاگرام و امثال آن با تأکید بر الگوی ارتباطی مبتنی بر مِیم نگرانکننده است.
با توجه به وضعیت حاكم بر فضای برخط كه بهواسطه تركتازی تبهكاران و اوباشان دیجیتالی در حوزه نشر و بازنشر اطلاعات نادرست غیرعمدی و عمدی همچنین اخبار جعلی بسیار ناامن شده، مخاطب شبکهای با حضور فزونتر در فضای مذكور و گروهها مزبور كه مقربانش در آن حاضرند، بیشازپیش از میمها تأثیر میپذیرد و این تأثیرپذیری احتمال انتقاد از محتوا را کاهش و امكان باورپذیری را افزایش میدهد كه درنتیجه احتمال نقد اطلاعات و اخباری را که مطابق باورهای پیشین او است، کمتر میكند؛ لذا تأثیرپذیری از پیام سهلتر و درصد پذیرش اطلاعات نادرست و اخبار جعلی توسط وی افزایش مییابد.
فارغ از اینکه مواجهه با محتوا در كدام قالب اعم از مقاله، عكس یا فیلم انجام گیرد، اولین شاخص كه نور حقیقت را بر اخبار جعلی میتاباند این است که محتوا، متوهمانه ارائهشده باشد؛ حتی اگر در بخشهایی از آن ردپای اطلاعات واقعی به چشم آید. اگر در فضای برخط، شخصی را تماشا میکنید كه هنگام بیان دیدگاه خود درباره موضوعی خاص، اسنادی معتبر برای اثبات مدعایش ارائه نمیکند، نهتنها گفتههایش احتمالاً درست نیست بلكه فرض قریب به یقین نادرست است.
مخاطبان شبکهای باید نسبت به رعایت نكات دستوری در نوشتهها حساسیت به خرج داده، به غلطهای نگارشی واكنش نشان دهند و دقت كنند كه: آیا در متن از علائم سجاوندی استفادهشده است؟ چراكه اینها نشانههایی محسوب میشوند كه در خصوص احتمال نامعتبر بودن منبع بهطور صریح هشدار میدهند.
اخبار مشكوك به جعلی بهطورمعمول عجولانه تولید میشوند؛ به بیانی دیگر برای تولیدكنندگان این اخبار، كوتاه شدن حداكثریِ زمانِ تولید بر كیفیت و قابلیت خوانایی متن اولی است.
البته منابع میتوانند حاوی غلطهای نگارشی باشند اما تجربه نشانداده كه كمیت این قبیل اشكالات در منابع معتبر بسیار قلیلتر از منابع نامعتبر است.
به هر روی انجام یك بررسی سریع در گام اول میتواند كاربر را از خواندن بیشتر اخبار مشكوك به جعلی بازدارد؛ بررسی مواردی چون تارنما، نویسنده، تاریخ، محتواهای فرعی و … .
آنچه در ادامه ملاحظه میکنید فهرستی از پرسشهاست كه پاسخشان میتواند در انجام هر چهبهتر این مسئولیت فردی به كار آید:
• آیا از تارنما اطلاعاتی در دست است؟ (اعم از مالك ، قدمت و …)
• آیا دامنه اینترنتی تارنما مشكوك است؟ (com.co، com.blog یا …)
• آیا پس از كلیك بر روی نام نویسنده، مقالات/ویدئوهایی دیگر از وی قابلمشاهده است؟
• تاریخ را بررسی كنید. مطلب در چه زمانی منتشرشده؟ بدیهی است كه همرسانی اخبار قدیمی، رد و نشانی از بهروز بودن تارنما به همراه ندارد.
• آیا مطلب دارای تصاویر است؟ آیا از عکسهای عمومیِ موجود استفادهشده یا اختصاصیِ مرتبط؟
یافتن پاسخ پرسشهای پیشین، برداشتن اولین گام در روند بررسی اعتبار منبع است. در مرحله بعد باید پیوندهای داخلی و خارجی را كه در شرح و بسط مقاله یا ویدئو بدانها استناد شده، دنبال كرد و از اینکه پیوندها واقعی بوده، كاربر را به صفحات مجاز و مورد ادعا در محتوا هدایت میکند؛ اطمینان حاصل كرد. دراینبین باید نسبت به منابعی كه ارجاعاتشان به دانشنامههای برخط مبتنی بر وب است با حساسیت و سختگیری مواجه شد؛ چراكه ویژگی این دانشنامهها، متنباز بودن آنهاست؛ لذا هرکس که به اینترنت و وب دسترسی دارد میتواند به سهولت متن را به اطلاعات غلط تغییر دهد یا با آن هدف ویرایشش کند.
آیا میدانید اگر شماره تلفنی را كه مشكوك به امكانی برای شیادی است در اینترنت جستوجو كنید بهاحتمال فراوان آن را درحالیکه در یك تارنمای اعتبارآزمای کلاهبرداری ثبتشده خواهید یافت؟ مشابه این امر درباره منابع واقعی نیز صادق است.
بررسی اعتبار مقالات و سنجش واقعی بودن ویدئوها باید از طریق تارنماهای معتبر راستی آزما انجام شود، كه اقدامی سهل و ممتنع است؛ آنهم به نسبتِ یافتن رد و نشان منبع یك تصویر اینفوگرافیكی كه دشوارتر به نظر میرسد.
از جمله تارنماهایی كه بدین منظور توصیه میشود AllSides است كه نهتنها اعتبار تارنماها را بررسی میکند بلكه به كاربر میگوید كه تارنما دارای جهتگیری سیاسی است یا خیر و در مجموع ابزاری است بسیار مفید برای یافتن منبع در حوزه سیاست. دومین تارنما یعنی SiteJabber به كاربر این امكان را میدهد كه دیدگاههای دیگران را درباره تارنماها ملاحظه كند. فارغ از اینکه بنا به ماهیت نظام نظردهی در فضای برخط، امكان نظردهیِ خلاف واقع وجود دارد؛ بهرهمندی از این تارنما در مقام دومین منبع راستیآزما پس از AllSides به كاربران پیشنهاد میشود.
شماهمتون ازدم دروغ میگیدهیچکدوم باورندارم عع