دستور زبان فارسی؛ اسم و اقسام آن
امروز فضای مجازی و بستر اینترنت به یکی از مراجع مهم برای دانش آموزان تبدیل شده است تا با مراجعه به آن پاسخ بسیاری از پرسش های خود را بیابند.
تحریریه مدرسه آنلاین تلاش می کند تا در این بخش اطلاعات به روز و مستندی را پیرامون موضوعات درسی تهیه و در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دهد.
در این بخش بنا داریم تا نکاتی از دستور زبان فارسی (اسم و اقسام آن) را بیان کنیم.
اسم چیست؟
در تعریف اسم آمده است که اسم کلمه ای است که برای معین کردن و مشخص کردن انسان یا حیوان یا چیزی به‌کار برده می‌شود. مانند: مرد- پدر- سعدی- درخت- دانش- گوسفند- اسب- کتاب- میز- کلاس و مانند آن.
اقسام اسم
عام و خاص
اسم عام (جنس) اسمی است که بر افراد، جانوران و اشیا دلالت می‌کند، مانند کلمۀ زن که بر نوع دلالت می‌کند و شامل همۀ زنان می‌شود.
مثال‌های دیگر: زن، مرد، پسر، دیوار، نان و …
اما اسم خاص (علم) اسمی است که بر فرد، حیوان یا چیز مشخصی دلالت کند.
مانند: رخش، رستم، محمد، بهارستان و …
اسم ذات- اسم معنی
اسمی را که به خودی خود وجود دارد یا قائم به ذات است، اسم ذات گویند: باغ، بلبل، سگ و … و اسمی را که وجودش وابسته به وجود دیگری است، اسم معنی می‌نامند. مانند: عقل- هوش، سفیدی، بخشش و …
اسم ساده(بسیط)- اسم مرکب
به اسم‌هایی که ساختمان آنها از یک جزء ساخته شده است و نمی‌توان آنها را به یک یا چند جزء معنادار تقسیم کرد، اسم ساده می‌گویند؛ اما اگر اسمی از دو یا چند بخش معنادار ترکیب شده باشد مرکب می‌نامند.
مثال برای اسم‌های ساده: کتاب، کیف، میز و …
امثال برای اسم‌های مرکب: کتابخانه، دفترخانه، میهن‌‌دوستی، گنج‌نامه و …
اسم معرفه- اسم نکره
اسم معرفه آن است که برای شنونده مشخص و معلوم باشد و اسم نکره آن است که برای شنونده ناآشنا باشد. نشانه‌های اسم نکره به در زیر می‌آید:
1-ی: کتابی، دختری، سیبی و …
2-یک: یک کتاب، یک دختر، یک سیب و …
3-یکی: یکی جهود ومسلمان نزاع می‌کردند/چنانکه خنده گرفت از حدیث ایشانم. یکی در را می‌کوبد، یکی ازدور می‌آید.
اسم مصغر
اسمی که خُردی و کوچکی چیزی را برساند، مصغر می‌نامند. بعضی اسم‌ها را با چسباندن «ک» و «چه» و «واو» در برخی لهجه‌ها می‌توان به اسم مصغر تبدیل کرد، مانند: بازارچه، باغچه، کتابچه، مژه(مویچه)، نایژه(نایچه)، دخترک، طفلک و …
مفرد- جمع- اسم جمع:
مفرد اسمی است که تنها یک مصداق دارد. اسمی که که بیش از یک مصداق دارد جمع است. اما اسم جمع، اسمی است که اگر چه به ظاهر مفرد است اما مصادیق متعددی از یک نوع را در بر می گیرد. مانند: گله- لشکر و قوم. بعضی از اسم‌ها به ویژه اسم‌های خاص جمع بسته نمی‌شوند.
اسم جامد- اسم مشتق
اسم جامد اسمی است که از کلمۀ دیگری گرفته نشده باشد مانند سر، کوه، درخت و …
اسم مشتق اسمی است که در ساختمان آن از کلمۀ دیگری استفاده شده باشد : کوشش، دستگیره، ناله، نیکی و …
اسم مصدر
اسم مصدر، کلمه‌ای است که با وجود نداشتن نشانه‌های مصدر، معنای مصدری دارد. گاهی اسم مصدری از فعل مشتق می‌شود مانند: دانش، اندیشه و …
و گاهی کلمات با پسوند «ی»، معنای مصدری می‌گیرند که به آن حاصل مصدر می‌گویند: مانند: خوبی، بدی، دانایی و …
اسم صوت
اسم صوت یا نام‌آوا لفظ مرکبی است که از طبیعت می‌آید، اصواتی مثل صوت خاص انسان یا حیوان و صداهایی که در رفتار با حیوانات انسان تولید می‌کند. مانند: کیش کیش، شالاپ شلوپ، چلپ و چلوپ و …
