درست نویسی؛ املا و نگارش کدام واژه ها صحیح است؟
امروز فضای مجازی و بستر اینترنت به یکی از مراجع مهم برای دانش آموزان تبدیل شده است تا با مراجعه به آن پاسخ بسیاری از پرسش های خود را بیابند.
تحریریه مدرسه آنلاین تلاش می کند تا در این بخش اطلاعات به روز و مستندی را پیرامون موضوعات درسی تهیه و در اختیار کاربران فضای مجازی قرار دهد.
با توجه به اهمیت نگارش و ویرایش در انتقال میراث علمی و فرهنگی کشور و حفاظت از آن در این بخش بنا داریم تا نکاتی دربارۀ درستنویسی و درستگویی با هم بخوانیم.
امروز میخواهیم دربارۀ شکل درست جمع بستنِ واژۀ «آزمایش»، نکات نگارشی دربارۀ «آنچه» و املای صحیح «آزوقه» با هم بخوانیم.
آزمایشات واژۀ آزمایش فارسی است و جمع بستن آن با «ات» عربی خلاف قاعده است. به جای آن باید گفت: آزمایشها.
آزوقه/ آذوقه اصل این کلمه ترکی است (بعضی آن را عربی و سنسکریت نیز گفتهاند.) و املای آن در فرهنگها به دو صورت آزوقه و آذوقه آمده است. صورت دوم، به دلیل استعمال آن در متون دو قرن اخیر، غلط نیست، اما صحیحتر آن است که به صورت آزوقه نوشته شود.
آنچه/ آنچه که پس از آنچه نیازی به استعمال «که» نیست و در متون معتبر فارسی نیز «که» همراه آنچه به کار نرفته است: «آنچه کنی و آنچه نکنی و آنچه گویی و آنچه نگویی باید که همه به فرمان باشد.» (مکاتیب فارسی غزالی، 97)؛ «آنچه به روزگار به خون جگر جمع کرده بود بر باد رفت.» (تاریخ الوزرا، 226)؛ «بگوی که آنچه تو را بر این داشته است چیست؟» (داستانهای بیدپای، 161)؛ «ایشان آنچه از رسوم مصیبت و شرایط ماتم بود به جای آوردند.» (فرج بعد از شدت، 1020)؛
تیر مژگان دراز و غمزۀ جادو نکرد
آنچه آن زلف سیاه و خال مشکین کردهاند(حافظ)
در قدیم حتی از استعمال «را» پس از آنچه پرهیز داشتهاند؛ « آنچه با خود برده بودم دزدان در راه هندوستان از من بستدند.» (سیاستنامه، 125)؛ «حکایت کرد آنچه رفته بود.» (چهارمقاله، 78) «حسن مؤدب آنچه شنید بازنمود. شیخ گفت: اکنون پیر آنچه فرموده است به جای آریم.» (اسرارالتوحید، 102)؛ «ایشان آنچه او فرمود به جای آوردند.» (فرج بعد از شدت، 272) به همین سبب امروزه بعضی از فضلا استعمال «را» را پس از آنچه ناصواب میدانند ولی علاوه بر اینکه در بعضی از موارد به حکم معنای عبارت و منطق کلام، نیاز به استعمال «را» هست، در متون قدیم نیز، البته به ندرت، استعمال آن را روا داشتهاند: «هر دو عدد را در هم ضرب کنیم … و آنچه را گرد آید نگاه داریم.» (مفتاح المعاملات، 52). اما به هر حال از استعمال «که» پس از «آنچه»، خواه به صورت «آنچه که» و خواه به صورت «آنچه را که»، باید پرهیز کرد.
منبع: غلط ننویسیم، اثر ابوالحسن نجفی